Sonja Nederlands – tekstbegrip

‘Waarom kunnen leerlingen niet bij Nederlands teksten die ze voor een ander vak, bijvoorbeeld geschiedenis of aardrijkskunde, moeten leren, gebruiken om studerend te lezen? Of bij het voorbereiden van een werkstuk – bij het verzamelen van teksten.’  In Levende Talen van maart 2010 die ik vanmiddag in de brievenbus kreeg, vragen Marjolein Oudakker & Ramon Groenendijk zich dit af. En ik kan het wel met ze eens zijn. Zij zijn als taaltrainers aan het werk in het bedrijfsleven en vinden dat docenten wel wat van hen kunnen leren. Ik zie het meer een voorwaarde voor betekenisvol onderwijs: het zal leerlingen meer motiveren als ze er wat aan hebben. Ik lees zelf ook altijd met een doel…

In het bedrijfsleven richten ze zich sterk op snel en efficient lezen. Ze noemen hierbij de SQ3R-methode: Survey (orienterend lezen), Question (voor jezelf vragen formuleren over de inhoud van de tekst), Read (lezen, maar ook op zoek gaan naar de antwoorden op de vragen), Recite (in eigen woorden opschrijven wat je nu eigenlijk gelezen hebt), Review (alles nogmaals bekijken en nagaan of al je vragen beantwoord zijn.). Vooral de S en de Q  komen volgens de schrijvers niet veel voor in het v.o. Volgens mij krijgen de 3 R’s ook niet zoveel aandacht. Natuurlijk zitten er grote verschillen in het lezen op het v.o. en in het bedrijfsleven en dat is ook prima. Maar ik denk inderdaad dat we wel wat van ze kunnen leren. Dit rijtje spreekt me meer aan dat het bekende rijtje ‘zoekend, orienterend … lezen’.

Posted under vakliteratuur, vakoverstijgend

Zondagmiddag. Ik zit de D-toetsen tekstbegrip van mijn havo 4-leerlingen na te kijken. Buiten sneeuwt het en ik zit binnen.. Lekker warm en genietend van het uitzicht op een prachtig witte tuin. Vol goede moed ga ik aan het werk, maar al snel raak ik steeds meer teleurgesteld… Wat een hoop fouten… Ik had zo gehoopt op een wat beter resultaat.

Ze hadden er afgelopen vrijdag niet zo’n zin in… Het is nooit zo’n succes: een lange tekst met een onduidelijk onderwerp die je zonder aanleiding moet lezen en waarover je 30 vragen moet beantwoorden. Misschien hebben ze gewoon niet erg hun best gedaan en kunnen ze veel beter. Maar dan nog, als je de tekst leest en begrijpt, dan maak je de vragen bij een tekst bijna automatisch goed zou je denken… Het merendeel van de klas heeft slechts de helft van de vragen goed. Een klein lichtpuntje: de vraag naar een signaalwoord hadden de meesten inmiddels goed. Gelukkig heb ik nog even de tijd voor de echte toets er is. Maar we moeten nog hard aan het werk…

Ik wil de tekst graag goed bespreken. Hoe doe ik dat op een actieve manier zodat ik de leerlingen erbij betrokken houd en zodat ze er ook echt iets van opsteken? Inmiddels weet ik wel dat als ik het voordoe en de goede antwoorden vertel, er heel wat gaan afhaken. Het moet een actieve les worden. Ik haal Activerende lees- en schrijflessen van Edens erbij. Gelukkig vind ik daar wat begrip. Ook Edens stelt zich de vraag die ik heb: ‘Hoe kun je de concentratie van de leerlingen op een hoog niveau houden bij teksten waarvoor leerlingen niet gemotiveerd zijn?’ Hij belooft lessen waardoor er meer interactie tijdens de lessen ontstaan. Ik ga morgen voor suggestie 2: hardop lezen en denken. ‘Door hardop te lezen en hardop te denken welke stappen je zet, kunnen leerlingen zich bewuster worden van hun eigen leesvaardigheid en kennis nemen van succesvolle strategieeen van anderen. In de uitvoering ziet dat er zo uit: 1. Lees een alinea hardop. 2. Beoem het onderwerp van de alinea en leg uit hoe je dat hebt ontdekt (max. 3 woorden). 3. Benoem de hoofdgedachte van de alinea en leg uit hoe je dat hebt ontdekt (een zin). 4. Voorspel hoe de volgende alinea verdergaat.

Wordt vervolgd…

Posted under methodes, vakliteratuur

Lekker kerstvakantie! Een tijd niets meer aan mijn blog kunnen doen door de drukte die altijd onvermijdelijk ontstaat in deze tijd. Ik had me voorgenomen op mijn gemak wat theorie over tekstbegrip door te werken tijdens deze vakantie. Niet helemaal gelukt. Ik was zo moe, dat ik de eerste week echt heb moeten besteden aan slapen en alleen wat achterstallig huishoudelijk werk heb gedaan.

De laatste week gaat alweer in en ik wil me nu toch aan mijn voornemen houden. Begonnen met een ontwerp van het ILO van Lotte Vermey ‘het verbeteren van tekstbegrip door middel van sorteertaken.’ Binnenkort te vinden op de repository van de ILOwebsite van de UvA:  http://ilo.publication-archive.com/public?fn=enter&repository=1 Volgens haar blijkt uit de theorie dat er drie opties zijn om tekstbegrip te verbeteren:

1. het gebruik van een ander soort teksten: teksten die beter aansluiten bij de belevingswereld en/of de voorkennis van leerlingen.

2. ervoor zorgen dat leerlingen een actievere houding krijgen tijdens de lessen door leerlingen nieuwe kennis te laten koppelen aan al bestaande kennis. Dus een veranderingen in de activerende didactiek. 

3. door een verandering aan te brengen in de vragen die worden gesteld, en dan vooral de vragen waarin gezocht wordt naar tekststructuren.

Zij is met de laatste optie aan de slag gegaan. Daarbij heeft ze het artikel als uitgangspunt genomen van Kamalski J. e.a. (2005) Hoe kun je het beste meten of een leerling een tekst begrijpt? Een vergelijkend onderzoek naar vier methoden. In: Levende Talen Tijdschrift, 6, 4, pp. 3-9.

Kamalski heeft onderzocht welke soort vragen tekstbegrip het beste meten. De soort vragen die zij onderzocht waren: 1. meerkeuzevragen en open vragen volgens CITO; 2. cloze test ofwel ‘gatentekst; 3. mental method ofwel ‘hokjes vullen en 4. sorteertaken, ofwel ‘groepjes maken’. Uit het onderzoek kwam 4. sorteertaken het beste uit de bus.  

Posted under methodes, onderzoek, vakliteratuur

Een interessant artikel over het belang dat ook andere vakdocenten aandacht besteden aan begrijpend lezen. In Vonk nr. 1 okt 2009 schrijft Nora Bogaert over functionele geletterdheid. Een heel aardig artikel met praktische voorbeelden en (volgens mij terecht!) kritiek op de vragen die vaak bij teksten staan. Veel vragen bij schoolboekteksten kunnen beantwoord worden door de tekst te scannen en termen die in de tekst voorkomen te lokaliseren. Ze vraagt zich af waarom vragen vaak zo triviaal zijn. Ik was vooral blij met haar invalshoek dat een tekst lezen omdat je hem nodig hebt, een veel minder onoverkomelijk karwei is, dan wanneer je leest omdat de leerkracht het oplegt. Ze pleit voor een vereniging van alle leerkrachten om de uitdaging aan te gaan en geletterdheid in de lespraktijk van alle vakken een belangrijke plaats te geven. Een prima idee, lijkt me.

Posted under Geen rubriek, vakliteratuur, vakoverstijgend