Sonja Nederlands – tekstbegrip

Door lessen van Marloes Schrijvers over praten over literatuurfragmenten, kwam ik op het idee om mijn leerlingen meer te laten praten over zakelijke teksten. Samen praten over een krantenbericht bijvoorbeeld voelt als heel natuurlijk. Als ik me ‘s ochtends over de krant buig, heb ik altijd de neiging mijn ongenoegen of vreugde over wat ik aan het lezen ben te delen met mijn huisgenoten (die dat overigens niet altijd op prijs stellen zo vroeg op de ochtend). Zwakke lezers kunnen misschien door te praten met sterkere lezers over een bericht ook hun begrip van het gelezen artikel vergroten. Daarom aan de slag met een bericht over ‘weeshuistoerisme’. De les was een succes.
Ik had een werkvel ontwikkeld waarop de leerlingen eerst hun voorkennis moesten activeren. Ik koos daarvoor voor een paar individuele vragen over ontwikkelingswerk. Daarna lazen we klassikaal het artikel (ik lees voor, zodat ik zeker weet dat iedereen de inhoud mee krijgt en dat we allemaal op hetzelfde tijdstip klaar zijn met lezen. Ik merk ook dat veel leerlingen voorlezen best fijn vinden.) Tijdens het lezen moesten ze met een pen in de hand aanstrepen wat ze opviel, waar ze zich over verbaasden, wat ze niet wisten, enz. Ik liet ze daar behoorlijk vrij in. Daarna moesten ze in drie rondes speeddaten met elkaar (ik had rijtjes gemaakt waarin leerlingen tegenover elkaar zaten.) Elke vraag had een bepaalde tijdslimiet en na de vraag liet ik ze doorschuiven, zodat ze tegenover een andere gesprekspartner kwamen te zitten. De vragen nodigden uit om het te hebben over wat ze gelezen hadden. Tot slot bespraken we wat nou eigenlijk de hoofdgedachte was van deze tekst en wat voor tekstsoort dit was (en wat was nou eigenlijk het doel ervan?). Een leuke, activerende les. Ook de leerlingen reageerden er na afloop positief op. Ik heb een student van mij dit materiaal ook gegeven en die kwam heel enthousiast terug. Eindelijk een les waarin leerlingen actief een tekst hadden gelezen zonder te mopperen en of ik er nog meer van had….

Posted under activerende didactiek, samenwerkend leren

De examens komen weer dichterbij. Elke keer een hele klus om te bedenken hoe ik de nog resterende uren zo nuttig mogelijk kan vullen voor de meeste leerlingen. Het liefst zou ik bij tekstbegrip iedereen apart spreken, samen de tekst doorlezen en vooral heel veel praten over de tekst en de vragen, zodat ik er samen met de leerling achter kan komen waar hij of zij zichzelf kan verbeteren. Maar helaas is dat met 28 leerlingen niet haalbaar. Dus veel nadenken over differentiëren. Toch besloot ik de eerste keer samen aan woordenschat te werken. Daarbij maak ik gebruik van de moeilijke woorden uit een examentekst. Welke woorden kennen ze wel, niet of waarschijnlijk als ze ze in de tekst tegen komen? Ik probeer ze vooral bewust te maken van hun eigen woordenschatkennis. Ik vraag ze elke keer hun woordenboek mee te nemen, maar ik merk dat ze er niet zo veel gebruik van maken. Het lijkt of ze het meer voor mij doen dan voor zichzelf. Toch kan ik me niet voorstellen dat ze het woordenboek nooit nodig hebben. Dus eerst maar eens in gesprek. Het blijkt dat ze vooral woorden aan elkaar vragen of meteen in hun telefoon opzoeken. Kunnen ze eigenlijk wel zoeken in hun woordenboek? Eerst maar eens een testje doen. Alle leerlingen hebben een woordenboek en ik vraag ze het woord ‘genuanceerd’ op te zoeken. Een woord dat veel in examens voorkomt en ook vaak problemen oplevert. Ik zeg ze hun woordenboek om te draaien als ze het gevonden hebben en te gaan staan. De eerste staat vrij vlot. Maar de meeste leerlingen blijken het niet te kunnen vinden. En inderdaad… na een tip van degenen die staan, is het makkelijk te vinden: ‘Je moet zoeken bij de n van nuanceren’. De meeste leerlingen hebben gezocht bij de de ‘g’. Niet zo heel gek als via je telefoon gewoon de betekenis komt als je ‘genuanceerd’ intypt. Maar voor het examen niet zo handig. De leerlingen zelf vonden het wel een eye-opener. Ondanks mijn vermoeden was ik toch wat geschrokken… Snel ze ook nog maar een uitdrukking laten opzoeken.

Posted under strategieeen

Aan het eind van de dag gaan vrijwel al mijn leerlingen uit havo 5 op reis en op mijn programma staat begrijpend lezen. Niet een heel makkelijke combinatie. Gelukkig ben ik de dag ervoor op het station en besluit in een impuls voor iedere leerling een Metro mee te nemen. Ik word wel wat gek aangekeken door mijn medereizigers als ik met een pak Metro’s onder mijn arm het station verlaat.

Bij het nadenken over hoe ik dit zou kunnen combineren met de reizenweek, besluit ik het in de vorm te gieten van een spelletje. Deze keer mijn doelen maar niet te hoog stellen. Als ze bezig zijn met lezen en met elkaar enigszins de teksten bespreken, ben ik blij.

Ik vertel de klas dat ik straks 10 vragen ga stellen over artikelen uit het krantje dat voor ze ligt. Die vragen mogen ze in hun groepje beantwoorden. Ze krijgen niet heel veel tijd hiervoor, dus moeten ze zich goed voorbereiden. Ze krijgen 20 minuten om deze Metro als voorbereiding door te lezen. Leuk om te zien dat ze dat ook meteen gaan doen, dingen gaan afspreken en het over artikelen hebben samen.

Daarna stel ik tien vragen. Ik heb twee assistenten aangesteld die kijken of de opgeschreven antwoorden van de groepjes correct zijn. Zo ja, dan krijgen ze een letter. Hiermee kunnen ze een woord maken (het woord is ‘reizenweek’). Hebben ze de vraag niet goed, dan krijgen ze geen letter. En natuurlijk heb ik gezorgd voor wat lekkers voor in de bus voor de winnaars.
Havo 5 en bloedfanatiek als ze wat kunnen winnen. De sfeer is goed en ze vinden het leuk. Ik kan al mijn vragen stellen. Niemand heeft nog het woord geraden. Sommige groepjes missen hier en daar een letter. Ze vinden het leuk. En ook ik ben tevreden. Er is met plezier gelezen. Na afloop hebben we het nog even over het artikel over waarom oudere vrouwen zo in trek zijn bij jonge mannen, of de gele bagagedrager waarmee je toeristen achterop kunt nemen een goed idee is en lachen we samen om de top 3 van kantoorergernissen waarbij Ziekige Zoë en Flirtende Florien de Top-3 domineren.
Ik zwaai ze met een tevreden gevoel uit.

Posted under activerende didactiek

Ik ben niet zo van trucjes aanleren, of opleiden voor de toets. Misschien dat dat verklaart waarom ik lange tijd me niet heb willen bezig houden met ‘lezen in drie rondes’. Maar onlangs liep ik toch weer tegen deze techniek aan. Dat begon eigenlijk met ‘Jort’ van geschiedenis. Hem kwam ik op het spoor door mijn mentorleerlingen. Zij stimuleerden elkaar om naar de filmpjes van Jort te kijken voor hun geschiedenistoetsen. ‘Het helpt echt heel goed’. Dat maakte mij dan weer nieuwsgierig. Wat had die Jort dat leerlingen elkaar gingen aanraden toch echt naar zijn filmpjes te kijken omdat ze ‘er zoveel aan hadden’? Misschien kon ik wat van Jort leren voor mijn eigen vak.

Tot mijn stomme verbazing bleken het – in mijn ogen – ‘gortdroge’ uitlegfilmpjes over diverse geschiedenisonderwerpen. Gewoon frontaal klassikale uitleg. Jort toonde zijn PowerPoints en vertelde daar – met een wat lijzige stem – de uitleg bij. Niks activerends.
Maar als het leerlingen zo helpt… wie ben ik om ook niet te kijken of er zoiets voor Nederlands bestaat? Misschien zou het mijn leerlingen net zo goed helpen als die geschiedenisfilmpjes.

Dus kwam ik op internet inderdaad uitlegfilmpjes tegen over het lezen van teksten voor je eindexamen: het lezen in drie rondes. Net zo saai als Jort, maar wie weet – ook wel net zo geschikt als Jort. Altijd de moeite waard om aan te bieden, vond ik. Wellicht zouden sommige leerlingen er baat bij hebben.

En inderdaad. Bij vertoning in de les werd het saai gevonden – en terecht! Maar er bleken ook flink wat leerlingen enthousiast over de techniek: het lezen in drie rondes. Toen het toeval wilde dat op mijn school zo slecht geroosterd had dat ik tijdens mijn wekelijkse les 4 leerlingen bleek te hebben van mijn 30 leerlingen tellende havo 5 klas (de rest had examentrainingen van andere vakken), greep ik mijn kans om met dit kleine groepje leerlingen eens goed te kijken naar het lezen in drie rondes.

We probeerden samen de techniek van lezen in drie rondes uit en ik moet zeggen dat ik toch veel enthousiaster werd van deze vorm. Het bood handvatten om het met de leerlingen te hebben over de structuur van de tekst. Het blijkt mogelijk om met titel, eerste en laatste alinea het onderwerp te bepalen (eerste ronde). En door alle eerste zinnen te lezen van de alinea’s in ronde twee krijg je inderdaad grip op de manier waarop een schrijver de tekst heeft opgebouwd. Leerlingen zien eerder waar nieuwe onderdelen beginnen. Heel handig voor die lastige ‘tussenkopjes-vraag’ in de examens. Er kwam ook echt een gesprek op gang over de structuur van de tekst. En ook de hoofdgedachte en type tekstsoort werden hierdoor echt duidelijker. Ronde drie (intensief lezen) werd hierdoor een stuk makkelijker voor deze leerlingen. Ze haalden veel beter de kern uit de alinea’s.

Ik moet dus mijn oordeel herzien over het lezen in drie rondes. Ik zou het nog steeds niet klassikaal aanbieden omdat ik bang ben dat het een inhoudsloze truc wordt. Maar in kleine groepen ga ik het zeker vaker gebruiken.

Posted under differentiatie, ict, leerstijlen, tekstbegrip

Het blijft lastig om goede, activerende werkvormen te vinden om teksten te lezen. Heel snel blijf ik in de val trappen van een tekst lezen en vragen beantwoorden. Wat is dat toch, terwijl ik best een heel arsenaal heb opgebouwd om op een andere manier aan de slag te gaan.
Vandaag dus echt anders aan de slag. Eerst willekeurige groepjes gemaakt van 3 leerlingen in 6 vwo. Ik heb ze een examentekst gegeven met een lijstje woorden uit de examentekst die volgens mij lastig kunnen zijn.

Eerst laat ik ze kijken naar hun woordenschatkennis. Nr 1 test aan de hand van het lijstje de woordenschatkennis van de nummers 2 en 3 nadat ik even heel kort heb uitgelegd waar deze tekst over gaat.
Daarna geef ik elke leerling drie kernwoorden. (Een variant van sorteertaken) De nummers 1, 2 en 3 krijgen dus ieder drie kernwoorden uit de tekst. Daarna gaan ze allemaal de hele tekst lezen met de opdracht straks een samenhangend verhaal te maken van hun drie woorden.

En tot slot laat ik elk nummer drie vragen maken en die hardop modellen aan de andere twee leerlingen. Hoe komen ze tot het antwoord?

Een heel actieve les, waarbij iedereen meedoet. Er zitten volgens mij ook een paar leerzame elementen in. Ik hoop in dit stadium van het jaar dat ze zich bewust gaan worden van hun woordenschatkennis en ze van anderen gaan zien hoe ze vragen beantwoorden. In ieder geval is gelukt dat de sfeer positief en erg werkzaam is. Straks nog een keer uitproberen in een andere examenklas.

Posted under activerende didactiek, Geen rubriek, strategieeen, woordenschat

Leerlingen uit havo 5 zijn druk aan de slag samen. Eindelijk weer een echt activerende vorm die goed lijkt te werken. We zijn met samenvatten bezig. Ik laat ze in tweetallen werken en ik heb zelf de tweetallen gemaakt op basis van de resultaten die ze met tekstbegrip gehaald hebben. Ik heb zoveel mogelijk de zwakkere lezers gekoppeld aan de sterke lezers. Ze moeten twee opdrachten doen. In de eerste opdracht heeft de een de rol van ‘doener’, de ander van ‘denker’. De opdracht is bij beide opdrachten om een tekstgedeelte in een bepaald aantal woorden samen te vatten. De denker denkt hardop wat de doener moet opschrijven. De doener schrijft. De doener mag na afloop eventueel corrigeren. En bij de tweede opdracht draaien de rollen om. Na afloop laat ik ze hun werk ook nog uitwisselen met een ander koppel. Er vindt veel overleg plaats over de teksten. Een mooie activerende werkvorm.

Posted under activerende didactiek, samenwerkend leren

Hoe gemotiveerd ben ik zelf nog om over tekstbegrip te schrijven? Dat schoot door mijn hoofd nu ik zelf weer lessen tekstbegrip aan het geven ben. En daarmee bedacht ik me ook weer dat het begrip ‘motivatie’ bij mij eigenlijk volledig naar de achtergrond gezakt was, net als mijn drang om te bloggen.

Door mijn nieuwe baan bij de UvA als vakdidacticus kreeg ik weer artikelen onder ogen over tekstbegrip. Met natuurlijk veel aandacht voor motivatie. Daardoor geprikkeld werd ik weer uitgedaagd om mijn lessen motiverender te maken. Het werkt bij mij het beste als ik het niet te groot maak. Vandaag heb ik daarom ingezoomd op keuzemogelijkheden. Als kinderen zelf teksten mogen kiezen, dan zijn ze gemotiveerder daar iets mee te doen.

Mijn leerlingen van havo 5 en vwo 6 kregen vandaag drie keuzes voorgelegd: werken aan hun leesopdrachten uit het boek, een oefenexamen maken of aan de slag gaan met een aantal door mij uit kranten gekopieerde artikelen.

Het leek mij als docent dat leerlingen vooral met die artikelen aan de slag zouden gaan. Ik had zes artikelen geselecteerd waaruit mooie ‘Brandende Kwesties (BK)’ zouden kunnen komen. Als spreekopdracht moeten deze leerlingen een speech houden over een zelf gekozen onderwerp. Veel leerlingen hebben nog geen onderwerp. Die artikelen zouden dan mooi kunnen combineren. De leerlingen kregen bij de artikelen de opdracht mee een stelling te bedenken voor de BK, een moeilijke woorden-lijstje te maken en een samenvatting te schrijven van tussen de tien en vijftien zinnen. De eerste versie van de samenvatting moesten ze alleen maken, daarna moesten ze een maatje zoeken met dezelfde tekst, de samenvattingen naast elkaar leggen en eventueel verbeteren, schrappen en/of toevoegen. De netversie werd dan ingeleverd.

Tot mijn verbazing kozen de leerlingen heel divers. Er werd uit het boek gewerkt, best wel veel leerlingen kozen voor een eindexamen en een paar leerlingen kozen een artikel. Er werd zo lekker gewerkt, dat ik met een groepje dat niet goed is in tekstbegrip lekker op de gang heb kunnen werken. Bij inleveren nog even nagevraagd. De leerlingen leken tevreden over de keuzemogelijkheden en ik was tevreden over de werkhouding.

Bovendien ben ik zeker weer gemotiveerd voor dit schooljaar om toch weer hard aan de slag te gaan met dat weerbarstige, maar bijzonder interessante onderwerp tekstbegrip.

Posted under differentiatie, Geen rubriek, motivatie

Kaylee is de eerste leerling waarvoor het voor mij echt reuze spannend blijft wat ze straks gaat doen met haar eindexamen. Ze is zeer wisselend. Ze haalt soms achten, dan ineens weer een vier. En het lukt me maar niet om er echt achter te komen waar het fout gaat. Ze lijkt de teksten goed te begrijpen. Vandaag is ze er nog voor de laatste keer. Dinsdag examen en ze vindt het zelf ook eng door haar wisselende cijfers.

Ik focus als laatste redmiddel op de vragen zelf. En daar lijkt toch echt wat te zitten. Vooral in haar woordenschat komt ze kennis tekort. Als ik haar vraag wat een ‘voorwaarde’ is komt het bekende ‘ik weet het wel, maar kan het niet uitleggen’. Inmiddels weet ik dat ik daar geen genoegen meer mee moet nemen. Als leerlingen die zin uitspreken, weten ze vaak toch niet echt goed de betekenis.

Gaandeweg lukt het haar beter zelf te formuleren waar de vraag nu over gaat. En krijgt ze meer grip op abstracte woorden als ‘voorwaarden’, ‘gevolgen’, ‘nuancering’, ‘typering’, ‘impliciet’. En het sterkt mij weer om volgend jaar heel veel aandacht aan woordenschat te besteden.

Ik geef Kaylee de tip met de moeilijke woorden uit de examenbundel aan de slag te gaan. ‘Zet een – bij woorden die je niet kunt uitleggen’ en een + bij woorden waarbij je dat wel kan. Check de ‘+woorden’ en zoek de ‘-woorden’ op in je woordenboek. Snap je de omschrijving in je woordenboek, dan weet je dat je tijdens je CSE je woordenboek kunt raadplegen. Stop tijd en moeite in die paar woorden die je nog niet snapt na uitleg van het woordenboek.’

Posted under CSE, woordenschat

De examens zijn nu wel heel erg dicht bij. Mijn 5 havo-leerlingen zijn er klaar voor. We hebben nu zo vaak geoefend, individueel, in kleine groepen en klassikaal, dat er een sfeertje is ontstaan dat ze nu wel weten wat er komt. En ook ik heb er vertrouwen in. Het moet ze gaan lukken.
Gelukkig voelde ik me gesteund door het artikel in Levende Talen van deze maand waarin staat dat hardop denken een goede manier is om leerlingen mee te nemen in het begrijpen van teksten. Dat kan ik zeker beamen. Nu maar hopen dat het zich ook omzet in resultaat.

Nog net even voor het examen Srod eruit gevist. Hij zit steeds net op de rand van een zes. Soms er net boven, soms er net onder. Even samen gezeten in een klein groepje. Als ik hem per alinea terug laat vertellen, komt hij er bijna niet uit. Toch even schrikken nog. Gelukkig zit er een leerling bij die dit uitstekend kan. Je ziet Srod denken. Aan het eind van het uur kan hij dankzij hulp van medescholieren veel beter vertellen wat hij leest. Nu maar hopen dat hij zo kort voor het examen hier nog profijt van heeft.

Posted under Geen rubriek

Ik heb lang niet meer geblogd. Het blijft toch lastig om jezelf steeds maar te vernieuwen met tekstbegrip. Ik blijf toch snel steken bij bestaande lessen.

Maar vandaag een nieuwe vorm uitgeprobeerd. Ik heb havo 5 een samenvattingsopdracht gegeven. In kleine groepjes gingen ze aan de slag als redacteuren van het programma Pauw en Witteman.

Pauw en Witteman zouden een gast krijgen, namelijk degene die de examentekst had geschreven. In dit geval had ik gekozen voor Suzanne Weusten (examentekst ‘De lekkere kant van stress’ 2003-1). Zij heeft een duidelijke opvatting over stress. De redactie moest voor Pauw en Witteman een samenvatting van zo’n twintig zinnen maken van dit artikel, zodat zij snel zouden weten wat Suzannes mening is. De redactie moest er ook nog vier vragen bij bedenken die Pauw en Witteman in het programma aan Suzanne kunnen stellen.

Een leuke activerende opdracht. Ze vinden het leuk om een soort intro te schrijven en ze werken er goed aan samen. Ik wil het ook zeker laten naspelen: leerlingen die als Pauw en Witteman Suzanne gaan interviewen.

Ook zie ik aan de ingeleverde samenvattingen weer duidelijk, dat het erg moeilijk voor ze is de kern van iemands betoog eruit te halen. Er is nog zat werk aan de winkel. Heel fijn in ieder geval dat het met deze opdracht goed lukt om leerlingen betrokken te houden bij tekstbegrip. Zeker een blijvertje deze opdracht. Het geeft mij genoeg gespreksstof om met ze aan de slag te gaan: wat zouden Pauw en Witteman moeten weten om een goed gesprek te voeren?

Posted under activerende didactiek, samenwerkend leren