Sonja Nederlands – tekstbegrip

Wat zou ik graag alleen maar positieve berichten plaatsen op mijn blog, maar het blijft vallen en opstaan. Vallen als het meisje uit havo 5 waar je ruim twee jaar lang zo’n beetje alle leesstrategieen op uitgeprobeerd hebt en waarvan je eigenlijk wel wist dat het muntje nog steeds niet gevallen is, toch een onvoldoende scoort bij haar CSE.
En opstaan als dat muntje bij een ander ineens wel valt. Als blijkt dat je iemand enorm hebt kunnen helpen met een bepaalde strategie.

En waar het in zit? Wist ik het maar. Het blijft maatwerk. Vandaag een supermailtje van een leerling uit vwo 5. Ooit een keer met haar een mindmap gedaan. En ze hoort bij onze groep leerlingen waarbij we vragen aan het ‘hertalen’zijn geweest bij Economie. Hieronder haar mail, aan mij en haar docent Economie. Toch een klein succesverhaaltje. Heerlijk na die teleurstelling bij het nakijken van het CSE.

Hoi Hans en Sonja,

Groetjes,
Nienke
5VWO.

Posted under CSE, differentiatie, Geen rubriek, leerlingen aan het woord, onderzoek, strategieeen, vakoverstijgend

‘Ze lezen niet’, een veelgehoorde klacht van collega’s vakdocenten. Twee voorbeelden, afkomstig uit eindexamens.

Vraag aardrijkskunde: Beargumenteer, door te wisselen van ruimtelijke schaal, waarom het gevoerde transmigratiebeleid de centrum – periferietegenstelling in Indonesië zowel heeft versterkt als verminderd.

Vraag economie: Leg uit hoe er op de langere termijn bij aanhoudende vraagdaling toch deflatie zal optreden.

Nu ik er met de onderzoeksgroep dieper induik, verbaas ik me hoe (onnodig) moeilijk er geschreven wordt. En is ‘zowel heeft versterkt als vermindert’ wel goed? Zou er niet moeten staan ‘zowel heeft versterkt als verzwakt’?

Lezen ze echt ‘gewoon’ niet of hebben leerlingen meer vaardigheden nodig om dit soort (zeer lange, vaak onnodig moeilijke en soms gewoon slechte) zinnen te kunnen begrijpen? Nu ik veel zinnen heb gezien bij andere vakken vallen mij een paar dingen op:
- er worden voornamelijk heel erg lange zinnen gebruikt,
- die lange zinnen bevatten veel komma’s en heel vaak zitten er bijzinnen in,
- er worden veel woorden gebruikt die in het dagelijks taalgebruik zeker niet voorkomen en die niet vallen onder de vaktaalwoorden,
- en feiten staan vaak achteraan, wat leerlingen moeten doen juist vooraan.

Als je de zinnen ‘hertaald’ worden ze veel simpeler te lezen. We zijn aan het proberen om dit leerlingen te leren. Volgens ons zijn er vier simpele stappen voor waardoor leerlingen de vragen beter kunnen ‘lezen’:

Stappen:
1. Korte zinnen, feiten voorop.
2. Moeilijke woorden, synoniemen.
3. Volgorde veranderen.
4. Onderstreep woorden als hoger/lager, verminderen/vermeerderen, positief/negatief, van/naar, versterken/verminderen

Dan worden de voorbeelden hierboven:

Vraag aardrijkskunde:
Het gevoerde transmigratiebeleid heeft centrum-periferietegenstellingen in Indonesië versterkt en verminderd.
Leg dit uit en maak daarbij gebruik van het wisselen van ruimtelijke schaal.

Vraag economie:
Bij aanhoudende vraagdaling treedt op de langere termijn deflatie op. Leg dit uit.

Gisteren ben ik in een 6vwo klas geweest tijdens een examentraining economie. Daar heb ik de leerlingen deze stappen laten zien. Hierbij gebruik makend van de directe instructie. Leerlingen zijn hiermee ijverig aan de slag gegaan. We hebben ze de hertalingen op papier laten zetten. Het is nog niet gelukt om ze te bekijken, maar ik ben echt benieuwd. En natuurlijk ben ik nog nieuwsgieriger of dit de leerlingen ook echt zou kunnen hebben om hun examens beter te maken, zodat vakcollega’s minder snel zullen uitroepen ‘Ze lezen gewoon niet’ maar het kunnen houden op ‘ze leren niet’.

Posted under onderzoek, vakoverstijgend, woordenschat

Weer voor het eerst bij elkaar gezeten met onze onderzoeksgroep Nederlands. We mogen dit schooljaar weer met vier docenten Nederlands ontwerpen.Ik verheug me erop om weer een tijd samen met zeer ervaren collega’s aan de slag te gaan met het verbeteren van ons onderwijs en tot mijn grote vreugde nemen we  tekstbegrip als onderzoeksterrein.  

Tijdens ons eerste gesprek vandaag kwamen we op het belang van woordenschatonderwijs en op het stellen van vragen bij de tekst. Twee voor mij heel belangrijke punten merkte ik en toch moet ik bekennen dat deze onderdelen nog steeds geen expliciete plaats innemen in mijn lessen tekstbegrip. Vreemd eigenlijk, dat vraagt om goede voornemens….

Posted under activerende didactiek, onderzoek

Vanavond de toets begrijpend lezen van mijn tweede klas h/v nagekeken en ik heb net drie mooie g/v’s boven het werk gezet van drie meiden waar ik de laatste tijd hard mee gewerkt heb. Het is altijd fijn als je hard werken kunt belonen.

Tijdens het daltonuur ben ik met deze drie meiden bezig geweest met reciprocal teaching.  Je voert dan een gesprek met leerlingen over de tekst. Tijdens dit gesprek leren de leerlingen de volgende vier leesstrategieën uit te voeren: vragen genereren, verduidelijken, samenvatten en voorspellen. Het zijn eigenlijk goede leerlingen (volgens mij v-leerlingen), maar vallen uit op begrijpend lezen. Tot nu toe alleen maar onvoldoendes.

Het is leuk om met ze in gesprek te kunnen gaan en wat fijn dat dat kan dankzij de daltonuren…. Ze zeggen dat ze zichzelf eigenlijk nooit vragen stellen tijdens het lezen, ze vatten niet samen en ze voorspellen helemaal niet. Soms verduidelijken ze wel voor zichzelf.

Ik raak hier steeds meer van in de ban. Bij alle leerlingen die slecht zijn in begrijpend lezen en waar ik mee in gesprek ben gekomen, vind ik hetzelfde terug: samenvatten, voorspellen en vragen stellen is er niet bij. 

Jammer dat deze methode zo arbeidsintensief is. Nu maar hopen dat het geen toeval was dat de resultaten zo omhoog zijn gegaan. Op naar een blijvende verbetering. Duimen maar, en vooral nog even dooroefenen..

Posted under onderzoek

Net het Onderwijsblad ontvangen (nr. 2, 30 januari 2010). Meteen nieuwsgierig, want op het omslag stond de aankondiging ‘Nieuwste wetenschappelijke inzichten over begrijpend lezen’. Het artikel zelf valt een beetje tegen.Het blijft erg oppervlakkig. Maar het is wel erg interessant onderzoek wat er wordt verricht. Eindelijk eens niet het technische lezen dat de aandacht krijgt. Uit het onderzoek blijkt dat er onder zwakke lezers twee typen lezers te identifyceren zijn: de lezers die alleen binnen de tekst zoeken naar betekenis en hun achtergrondkennis niet aanspreken, en de lezers die wel hun achtergrondkennis mobiliseren, maar voornamelijk irrelevante informatie opdiepen waardoor ze de tekst niet begrijpen. In het artikel wordt aangegeven dat dit te leren valt, maar verder wordt niet gemeld hoe dat dan moet. (Helaas..) Het gaat dus vooral om achtergrondkennis en verbanden leggen tussen wat je leest en wat je weet. Bij hardop denken komt dit een stuk beter tot zijn recht. 

Ook in dit artikel wordt weer gezegd dat je niet vroeg genoeg kunt beginnen met het ontwikkelen van begripsvaardigheden (arme leerkrachten van de groepen 1 en natuurlijk de peuterspeelzaalleidsters..)

Interessant ook vond ik een kader bij het artikel waarin Vernooy aangeeft dat ‘uit internationaal onderzoek bekend is dat het werken aan de woordenchat en achtergrondkennis wel een positief effect heeft op het begrijpend lezen. En werken met actuele teksten uit kranten vergroot de leesmotivatie en het begrip enorm’. Ook geeft hij aan dat uit onderzoek bij leerlingen uit groep 8 door het Cito blijkt dat er geen verband is  tussen de  kennis van leesstrategieeen en het begrijpen en interpreteren van teksten. Zouden we nou eindelijk eens verlost worden van schoolboeken waarin kinderen alleen maar opgezadeld worden met (betekenisloze strategieeen)?

Ik wil daar nog aan toevoegen dat ik ook hoop dat het eind in zicht is van het stellen van vragen bij teksten. Ik heb er als docent alleen maar last van. Leerlingen beschouwen die vragen als uitgangspunt bij het lezen van teksten. Ze moeten die vragen beantwoorden en gaan als een puzzel op zoek naar de antwoorden. Ik probeer ze er steeds van te doordringen dat de tekst het belangrijkste is. Die tekst moet je snappen, dan komen die vragen straks vanzelf. Bovendien zijn het altijd dezelfde vragen. Een lastige wedstrijd, zeker aan het eind de schoolopleiding als het examen in zicht komt. Zelfs dan zijn er zat kinderen die de tekst even vluchtig lezen (gelukkig ze zijn aan het eind) en dan proberen per vraag het antwoord te zoeken in de tekst. Het begrijpen van een tekst zou al makkelijker gaan als er eens vragen kwamen voor gesprekken over die tekst waardoor we er samen over kunnen praten en inzicht krijgen in wat die schrijver nou wil met zijn tekst.

Posted under Geen rubriek, onderzoek

Jammer dat ik zo weinig tijd heb. Er ligt heel wat leesvoer klaar over onderzoek naar leesvaardigheid. Ik kwam in Levende Talen tegen dat Helge Bonset en Martine Braaksma  een mooie publicatie Het schoolvak Nederlands opnieuw onderzocht hebben gemaakt waarin een overzicht van 40 jaar onderzoek naar het schoolvak Nederlands. 95 Onderzoeken over leesonderwijs zijn verschenen van 1969-2007, waarvan de meeste in de periode 1987-1997  (47). Van 1997-2007 zijn er 24 onderzoeken geweest.  Er is een databank en die zal verder ook gevuld gaan worden. Je kunt de publicatie downloaden: http://taalunieversum.org/onderwijs/onderzoek

De databank: http://taalunieversum.org/onderwijs/onderzoek/databank

Posted under onderzoek

Ik heb de eerste les gegeven met sorteertaken. Ik heb dit in een havo 5 klas gedaan. Ik heb de uitleg en de powerpoint gebruikt uit het onderzoek van Lotte Vermeij. Daarna heb ik de leerlingen een eindexamen tekst gegeven die ze al eerder gelezen hadden. Hier heb ik zelf 15 functiewoorden bij gemaakt. In groepjes liet ik ze de functiewoorden sorteren. Het leverde heel wat vragen op. Ze hadden dit nooit eerder gedaan en begrepen het niet. Uiteindelijk gingen ze aan het werk. Opvallend: tussendoor kwamen steeds leerlingen vragen of het zo goed was. Ze vonden het raar dat ik zei dat er meerder oplossingen mogelijk waren. Wel kwamen er gesprekken op gang tussen de leerlingen. Dit vond ik erg leuk, omdat ik dit nooit eerder heb gehoord tijdens teksten en vragen maken. ‘Ja, maar hier staat…” en ‘waarom die bij elkaar, hier…’. Ik heb de groepjes de oplossingen op het bord laten schrijven (altijd leuk..). Twee groepjes kwamen er niet uit, maar keken met belangstelling wat er op het bord belandde. Helaas was de les bijna om en was de nabespreking te kort. Ik ga hier zeker mee door. Wel ga ik in een andere klas eerst een keer samen met ze de opdracht doen, dat schept misschien wat meer duidelijkheid…

Posted under onderzoek

Lekker kerstvakantie! Een tijd niets meer aan mijn blog kunnen doen door de drukte die altijd onvermijdelijk ontstaat in deze tijd. Ik had me voorgenomen op mijn gemak wat theorie over tekstbegrip door te werken tijdens deze vakantie. Niet helemaal gelukt. Ik was zo moe, dat ik de eerste week echt heb moeten besteden aan slapen en alleen wat achterstallig huishoudelijk werk heb gedaan.

De laatste week gaat alweer in en ik wil me nu toch aan mijn voornemen houden. Begonnen met een ontwerp van het ILO van Lotte Vermey ‘het verbeteren van tekstbegrip door middel van sorteertaken.’ Binnenkort te vinden op de repository van de ILOwebsite van de UvA:  http://ilo.publication-archive.com/public?fn=enter&repository=1 Volgens haar blijkt uit de theorie dat er drie opties zijn om tekstbegrip te verbeteren:

1. het gebruik van een ander soort teksten: teksten die beter aansluiten bij de belevingswereld en/of de voorkennis van leerlingen.

2. ervoor zorgen dat leerlingen een actievere houding krijgen tijdens de lessen door leerlingen nieuwe kennis te laten koppelen aan al bestaande kennis. Dus een veranderingen in de activerende didactiek. 

3. door een verandering aan te brengen in de vragen die worden gesteld, en dan vooral de vragen waarin gezocht wordt naar tekststructuren.

Zij is met de laatste optie aan de slag gegaan. Daarbij heeft ze het artikel als uitgangspunt genomen van Kamalski J. e.a. (2005) Hoe kun je het beste meten of een leerling een tekst begrijpt? Een vergelijkend onderzoek naar vier methoden. In: Levende Talen Tijdschrift, 6, 4, pp. 3-9.

Kamalski heeft onderzocht welke soort vragen tekstbegrip het beste meten. De soort vragen die zij onderzocht waren: 1. meerkeuzevragen en open vragen volgens CITO; 2. cloze test ofwel ‘gatentekst; 3. mental method ofwel ‘hokjes vullen en 4. sorteertaken, ofwel ‘groepjes maken’. Uit het onderzoek kwam 4. sorteertaken het beste uit de bus.  

Posted under methodes, onderzoek, vakliteratuur

Vandaag een les geprobeerd aan de hand van de ‘hardop denken’ strategie. Ik heb net een boek gelezen van J. Wilhelm Hardop leren lezen. http://www.onderwijsmaakjesamen.nl/magento/index.php/creatief-denken-1/hardopdenkend-leren-lezen.html

Ervaren lezers hebben veel strategieen tot hun beschikking. Onervaren lezers niet en zij weten ook niet welke strategieen er gebruikt kunnen worden. Door hardop denkend voor te doen wat je allemaal doet bij een tekst, maak je dit zichtbaar voor deze lezers. Ik merk vaak dat de wat zwakkere lezers een tekst lezen door bovenaan te beginnen en net zo lang door te lezen tot ze bij het eind zijn. Gelukkig, ze hebben de tekst uit. Dan gaan ze kijken welke vragen ze moeten beantwoorden om dan in de tekst het antwoord te gaan zoeken.

Gisteren geprobeerd om een havo 4 klas te laten zien wat ik allemaal doe als ik een tekst lees. Een aantal leerlingen herkenden dit en gaven aan dit ook te doen. Een paar leerlingen waren oprecht verbaasd: ‘doe je dit echt allemaal juf? Kun je dat leren?’ Een mooi begin, voor een heel complexe zaak. Geen idee of ik ze dit kan leren. Volgens Wilhelm wel. (De tekst bleven ze overigens saai vinden…)

Posted under onderzoek

Via deze blog wil ik in gesprek komen over tekstbegrip. Voor veel van mijn leerlingen is het beantwoorden van vragen bij teksten lastig. Ik wil graag mijn zoektocht naar het verbeteren van tekstbegrip bij leerlingen met jullie delen. Wat werkt? Wat niet? Wat is er op het gebied van onderzoek aanwezig over tekstbegrip?

Posted under onderzoek