Sonja Nederlands – tekstbegrip

Net het Onderwijsblad ontvangen (nr. 2, 30 januari 2010). Meteen nieuwsgierig, want op het omslag stond de aankondiging ‘Nieuwste wetenschappelijke inzichten over begrijpend lezen’. Het artikel zelf valt een beetje tegen.Het blijft erg oppervlakkig. Maar het is wel erg interessant onderzoek wat er wordt verricht. Eindelijk eens niet het technische lezen dat de aandacht krijgt. Uit het onderzoek blijkt dat er onder zwakke lezers twee typen lezers te identifyceren zijn: de lezers die alleen binnen de tekst zoeken naar betekenis en hun achtergrondkennis niet aanspreken, en de lezers die wel hun achtergrondkennis mobiliseren, maar voornamelijk irrelevante informatie opdiepen waardoor ze de tekst niet begrijpen. In het artikel wordt aangegeven dat dit te leren valt, maar verder wordt niet gemeld hoe dat dan moet. (Helaas..) Het gaat dus vooral om achtergrondkennis en verbanden leggen tussen wat je leest en wat je weet. Bij hardop denken komt dit een stuk beter tot zijn recht. 

Ook in dit artikel wordt weer gezegd dat je niet vroeg genoeg kunt beginnen met het ontwikkelen van begripsvaardigheden (arme leerkrachten van de groepen 1 en natuurlijk de peuterspeelzaalleidsters..)

Interessant ook vond ik een kader bij het artikel waarin Vernooy aangeeft dat ‘uit internationaal onderzoek bekend is dat het werken aan de woordenchat en achtergrondkennis wel een positief effect heeft op het begrijpend lezen. En werken met actuele teksten uit kranten vergroot de leesmotivatie en het begrip enorm’. Ook geeft hij aan dat uit onderzoek bij leerlingen uit groep 8 door het Cito blijkt dat er geen verband is  tussen de  kennis van leesstrategieeen en het begrijpen en interpreteren van teksten. Zouden we nou eindelijk eens verlost worden van schoolboeken waarin kinderen alleen maar opgezadeld worden met (betekenisloze strategieeen)?

Ik wil daar nog aan toevoegen dat ik ook hoop dat het eind in zicht is van het stellen van vragen bij teksten. Ik heb er als docent alleen maar last van. Leerlingen beschouwen die vragen als uitgangspunt bij het lezen van teksten. Ze moeten die vragen beantwoorden en gaan als een puzzel op zoek naar de antwoorden. Ik probeer ze er steeds van te doordringen dat de tekst het belangrijkste is. Die tekst moet je snappen, dan komen die vragen straks vanzelf. Bovendien zijn het altijd dezelfde vragen. Een lastige wedstrijd, zeker aan het eind de schoolopleiding als het examen in zicht komt. Zelfs dan zijn er zat kinderen die de tekst even vluchtig lezen (gelukkig ze zijn aan het eind) en dan proberen per vraag het antwoord te zoeken in de tekst. Het begrijpen van een tekst zou al makkelijker gaan als er eens vragen kwamen voor gesprekken over die tekst waardoor we er samen over kunnen praten en inzicht krijgen in wat die schrijver nou wil met zijn tekst.

Posted under Geen rubriek, onderzoek

Van de week een les gedaan met havo 5 waarin ik van drie eindexamenteksten de vragen had gekopieerd. Dat vonden ze al gek: waar is de tekst? Ik gaf aan dat het doel van deze les was om eens goed naar de vragen te kijken die gesteld worden tijdens eindexamens. Ze kregen de opdracht om de vragen te categoriseren. Dit lukte totaal niet. Ze vonden het raar, wisten niet wat ik bedoelde.

Achteraf denk ik dat ik te weinig tijd heb besteed aan het categoriseren. Ik had ze wellicht  eerst samen de categorieen moeten laten bedenken en dat klassikaal moeten nabespreken. Er eerst misschien een of twee ‘voor moeten doen’  of  ‘samen bedenken’. Wilde dus ‘weer’ te snel. Dat zou ik toch ondertussen wel eens moeten weten… Ik blijft het een nuttige opdracht vinden en ga het dus nog een keer proberen. Gelukkig weet ik inmiddels dat leerlingen heel flexibel zijn, dus dat gaat wel lukken… Misschien dat ik dan wel de categorieen zelf geef en ze daar de vragen bij laat zoeken.

Posted under CSE, lessen

Lees net bij http://www.etoc-taalwerkplaats.nl/Taaltrajecten/Tekstbegrip.html dat ‘begrijpend lezen bij uitstek een vakoverstijgende vaardigheid is: leerlingen worden voortdurend met allerlei teksten geconfronteerd. Voor taalzwakke leerlingen is het moeilijk om de leesstrategieën die ze bij Nederlands hebben geleerd in te zetten tijdens de vaklessen.’ Op HP zijn er plannen om ‘verbonden Daltonuren’  te gaan geven. Als ik het goed begrepen heb is het dan mogelijk om met een ander vak samen te werken. Het zou mooi zijn als Nederlands dan meer zou kunnen samenwerken met Geschiedenis en Maatschappijleer. Zou vooral op leesgebied duidelijk kunnen maken dat de leesstrategieen die ze aangeboden krijgen ook gebruikt kunnen worden bij andere vakken.

Posted under vakoverstijgend

Jammer dat ik zo weinig tijd heb. Er ligt heel wat leesvoer klaar over onderzoek naar leesvaardigheid. Ik kwam in Levende Talen tegen dat Helge Bonset en Martine Braaksma  een mooie publicatie Het schoolvak Nederlands opnieuw onderzocht hebben gemaakt waarin een overzicht van 40 jaar onderzoek naar het schoolvak Nederlands. 95 Onderzoeken over leesonderwijs zijn verschenen van 1969-2007, waarvan de meeste in de periode 1987-1997  (47). Van 1997-2007 zijn er 24 onderzoeken geweest.  Er is een databank en die zal verder ook gevuld gaan worden. Je kunt de publicatie downloaden: http://taalunieversum.org/onderwijs/onderzoek

De databank: http://taalunieversum.org/onderwijs/onderzoek/databank

Posted under onderzoek

Vorig jaar bleek uit mijn eindexamenresultaten dat mijn eindexamenklas het heel aardig deed bij de gesloten vragen bij het tekstbegrip deel (iets boven het gemiddelde),  maar onder het gemiddelde lag met de open vragen.  Daarom wil ik dit keer graag inzetten op het aanleren van het goed beantwoorden van open vragen. Lastig, want ik kan daar geen expliciete voorbeelden van vinden hoe je dat kunt aanleren. Op zoek naar iemand die er ervaring mee heeft en/of zelf aan de slag…

Posted under CSE, Geen rubriek

Een leuke les gehad met activerende didactiek. Een les gegeven van Ekens http://www.slo.nl/voortgezet/tweedefase/vakken/nederlands/. Bovendien een leuke tekst gepakt. Een wat oudere tekst, maar nog steeds met een aansprekend onderwerp: de Funbury, jezelf drie kwartier laten begraven voor slechts 75 euro. Weer eens wat anders dan een rondje in een achtbaan.

Een les tekstbegrip gaat inderdaad een stuk makkelijker met leuke teksten. Fijn dat ze even vanzelf gaan lezen. Geen stimulans nodig hebben, maar even echt willen weten wat er in staat. Gesprekken over de inhoud volgen snel. Ik vraag me wel steeds af hoe zich dat verhoudt tot de examenteksten. Helaas zijn die niet op het lijf van de leerlingen geschreven. Kan ik ervan uit gaan dat ze na een groot aantal ‘Funbury-teksten’ vanzelf naar moeilijkere teksten kunnen? Of moet ik meer stap voor stap naar moeilijkere teksten? En ligt het ook niet aan gebrek aan algemene ontwikkeling? Een tekst over politiek vergt toch andere voorkennis dan over de Funbury. Heb laatst ergens gelezen dat een school lessen geeft in ‘algemene ontwikkeling’ en dat leerlingen toen ook beter gingen lezen. Wel lastig als je maar twee uur per week hebt…

Ik heb de leerlingen tijdens deze les verdeeld in twee groepen: de ene groep ging bij elke alinea in tweetallen een kernvraag bedenken, de andere helft moest in tweetallen per alinea de kernzin onderstrepen. Ik heb de leerlingen op de ene helft van het bord de kernvraag laten opschrijven en op de andere helft de kernzin. Ik vond het zelf ook wel grappig: het klopte. Links stond de kernvraag en rechts stond het antwoord op die vraag (namelijk de kernzin). Een leuke ontdekking die ook de leerlingen  aansprak. Een gesprekje volgde dat de rest van de alinea een uitleg is bij deze zin, of een voorbeeld. Een leuke, nuttig, activerende les. De volgende les kwam nog iemand naar me toe dat ze veel had gehad aan die les. Hoe mooi kan het leven zijn?

Posted under Geen rubriek, lessen

Ik heb de eerste les gegeven met sorteertaken. Ik heb dit in een havo 5 klas gedaan. Ik heb de uitleg en de powerpoint gebruikt uit het onderzoek van Lotte Vermeij. Daarna heb ik de leerlingen een eindexamen tekst gegeven die ze al eerder gelezen hadden. Hier heb ik zelf 15 functiewoorden bij gemaakt. In groepjes liet ik ze de functiewoorden sorteren. Het leverde heel wat vragen op. Ze hadden dit nooit eerder gedaan en begrepen het niet. Uiteindelijk gingen ze aan het werk. Opvallend: tussendoor kwamen steeds leerlingen vragen of het zo goed was. Ze vonden het raar dat ik zei dat er meerder oplossingen mogelijk waren. Wel kwamen er gesprekken op gang tussen de leerlingen. Dit vond ik erg leuk, omdat ik dit nooit eerder heb gehoord tijdens teksten en vragen maken. ‘Ja, maar hier staat…” en ‘waarom die bij elkaar, hier…’. Ik heb de groepjes de oplossingen op het bord laten schrijven (altijd leuk..). Twee groepjes kwamen er niet uit, maar keken met belangstelling wat er op het bord belandde. Helaas was de les bijna om en was de nabespreking te kort. Ik ga hier zeker mee door. Wel ga ik in een andere klas eerst een keer samen met ze de opdracht doen, dat schept misschien wat meer duidelijkheid…

Posted under onderzoek

Zondagmiddag. Ik zit de D-toetsen tekstbegrip van mijn havo 4-leerlingen na te kijken. Buiten sneeuwt het en ik zit binnen.. Lekker warm en genietend van het uitzicht op een prachtig witte tuin. Vol goede moed ga ik aan het werk, maar al snel raak ik steeds meer teleurgesteld… Wat een hoop fouten… Ik had zo gehoopt op een wat beter resultaat.

Ze hadden er afgelopen vrijdag niet zo’n zin in… Het is nooit zo’n succes: een lange tekst met een onduidelijk onderwerp die je zonder aanleiding moet lezen en waarover je 30 vragen moet beantwoorden. Misschien hebben ze gewoon niet erg hun best gedaan en kunnen ze veel beter. Maar dan nog, als je de tekst leest en begrijpt, dan maak je de vragen bij een tekst bijna automatisch goed zou je denken… Het merendeel van de klas heeft slechts de helft van de vragen goed. Een klein lichtpuntje: de vraag naar een signaalwoord hadden de meesten inmiddels goed. Gelukkig heb ik nog even de tijd voor de echte toets er is. Maar we moeten nog hard aan het werk…

Ik wil de tekst graag goed bespreken. Hoe doe ik dat op een actieve manier zodat ik de leerlingen erbij betrokken houd en zodat ze er ook echt iets van opsteken? Inmiddels weet ik wel dat als ik het voordoe en de goede antwoorden vertel, er heel wat gaan afhaken. Het moet een actieve les worden. Ik haal Activerende lees- en schrijflessen van Edens erbij. Gelukkig vind ik daar wat begrip. Ook Edens stelt zich de vraag die ik heb: ‘Hoe kun je de concentratie van de leerlingen op een hoog niveau houden bij teksten waarvoor leerlingen niet gemotiveerd zijn?’ Hij belooft lessen waardoor er meer interactie tijdens de lessen ontstaan. Ik ga morgen voor suggestie 2: hardop lezen en denken. ‘Door hardop te lezen en hardop te denken welke stappen je zet, kunnen leerlingen zich bewuster worden van hun eigen leesvaardigheid en kennis nemen van succesvolle strategieeen van anderen. In de uitvoering ziet dat er zo uit: 1. Lees een alinea hardop. 2. Beoem het onderwerp van de alinea en leg uit hoe je dat hebt ontdekt (max. 3 woorden). 3. Benoem de hoofdgedachte van de alinea en leg uit hoe je dat hebt ontdekt (een zin). 4. Voorspel hoe de volgende alinea verdergaat.

Wordt vervolgd…

Posted under methodes, vakliteratuur

Lekker kerstvakantie! Een tijd niets meer aan mijn blog kunnen doen door de drukte die altijd onvermijdelijk ontstaat in deze tijd. Ik had me voorgenomen op mijn gemak wat theorie over tekstbegrip door te werken tijdens deze vakantie. Niet helemaal gelukt. Ik was zo moe, dat ik de eerste week echt heb moeten besteden aan slapen en alleen wat achterstallig huishoudelijk werk heb gedaan.

De laatste week gaat alweer in en ik wil me nu toch aan mijn voornemen houden. Begonnen met een ontwerp van het ILO van Lotte Vermey ‘het verbeteren van tekstbegrip door middel van sorteertaken.’ Binnenkort te vinden op de repository van de ILOwebsite van de UvA:  http://ilo.publication-archive.com/public?fn=enter&repository=1 Volgens haar blijkt uit de theorie dat er drie opties zijn om tekstbegrip te verbeteren:

1. het gebruik van een ander soort teksten: teksten die beter aansluiten bij de belevingswereld en/of de voorkennis van leerlingen.

2. ervoor zorgen dat leerlingen een actievere houding krijgen tijdens de lessen door leerlingen nieuwe kennis te laten koppelen aan al bestaande kennis. Dus een veranderingen in de activerende didactiek. 

3. door een verandering aan te brengen in de vragen die worden gesteld, en dan vooral de vragen waarin gezocht wordt naar tekststructuren.

Zij is met de laatste optie aan de slag gegaan. Daarbij heeft ze het artikel als uitgangspunt genomen van Kamalski J. e.a. (2005) Hoe kun je het beste meten of een leerling een tekst begrijpt? Een vergelijkend onderzoek naar vier methoden. In: Levende Talen Tijdschrift, 6, 4, pp. 3-9.

Kamalski heeft onderzocht welke soort vragen tekstbegrip het beste meten. De soort vragen die zij onderzocht waren: 1. meerkeuzevragen en open vragen volgens CITO; 2. cloze test ofwel ‘gatentekst; 3. mental method ofwel ‘hokjes vullen en 4. sorteertaken, ofwel ‘groepjes maken’. Uit het onderzoek kwam 4. sorteertaken het beste uit de bus.  

Posted under methodes, onderzoek, vakliteratuur

Een interessant artikel over het belang dat ook andere vakdocenten aandacht besteden aan begrijpend lezen. In Vonk nr. 1 okt 2009 schrijft Nora Bogaert over functionele geletterdheid. Een heel aardig artikel met praktische voorbeelden en (volgens mij terecht!) kritiek op de vragen die vaak bij teksten staan. Veel vragen bij schoolboekteksten kunnen beantwoord worden door de tekst te scannen en termen die in de tekst voorkomen te lokaliseren. Ze vraagt zich af waarom vragen vaak zo triviaal zijn. Ik was vooral blij met haar invalshoek dat een tekst lezen omdat je hem nodig hebt, een veel minder onoverkomelijk karwei is, dan wanneer je leest omdat de leerkracht het oplegt. Ze pleit voor een vereniging van alle leerkrachten om de uitdaging aan te gaan en geletterdheid in de lespraktijk van alle vakken een belangrijke plaats te geven. Een prima idee, lijkt me.

Posted under Geen rubriek, vakliteratuur, vakoverstijgend