Sonja Nederlands – tekstbegrip

Net een vragenlijst van een collega ingevuld die bezig is met een promotieonderzoek naar on-line tekstbegrip. Wel bijzonder dat ik hem nodig hem op überhaupt hierover na te denken. Nooit echt bij stil gestaan of er verschillende vaardigheden voor nodig zijn. Leuk om het daarover te hebben en ik kan voortaan geen tekst op internet meer lezen zonder me af te vragen wat voor vaardigheden ik nodig heb. Een mooi onderzoek in ieder geval.

Posted under Geen rubriek

Alweer een tijd niets gepost. Ik trap toch weer een beetje in de valkuil van de bestaande lessen die ik al ken. Dus tijd voor weer wat actie in de tent. En goed nadenken wat ik eigenlijk wil met het lezen van teksten. In kleine groepen werken, werkt voor mij het best. Nu is het tijd om meer betekenis te gaan geven aan het lezen van teksten en er opdrachten bij te bedenken waardoor de teksten betekenisvoller worden.

Posted under Geen rubriek

De eerste lessen tekstbegrip in havo 5 zitten er weer op. Fijn dat ik klassen heb die ik ook vorig jaar les heb gegeven. Dan kun je toch sneller door waar je gebleven bent.

Vandaag twee havo 5 klassen achter elkaar. Leuk om af en toe dezelfde les te geven achter elkaar. Je kunt dan nog bijsturen als er iets niet lekker loopt. Soms reageren klassen ook gewoon heel anders.

Ik wilde inzoomen op de opbouw van een tekst. Uitgangspunt daarbij vormde de examenvraag waarin tussenkopjes gegeven worden en gevraagd wordt bij welke alinea elk tussenkopje begint.

Omdat ik uit ervaring weet dat in gesprek gaan over een tekst mooie dingen kan opleveren bij leerlingen had ik gekozen voor het werken in groepjes van 3. Ze hadden thuis de tekst al gelezen (tenminste dat was de huiswerkopdracht geweest) en moesten in drietallen de tekst verdelen in vijf grote delen.

Je merkt het meteen als de klas rumoerig wordt en er snel telefoontjes verschijnen, er naar de toilet gegaan wordt en er mensen van hun plaats afgaan. Hier wordt niet gewerkt. Het is dan meestal te moeilijk, te abstract voor ze. Dus het klassikaal terug gepakt en dat ging snel beter.

De tweede havo 5 klas heb ik veel meer klassikaal meegenomen door de tekst. Daarbij aangevend dat het mijn bedoeling is het uiteindelijk zo voor elkaar te krijgen dat ze dit zelf in groepjes kunnen. Mooi om te zien dat een tussenstap zetten beter werkt en dat het onrustige bij de andere klas vooral kwam door de te moeilijke opdracht.

Posted under Geen rubriek

Trots, opluchting, verdriet. Mooi om dat bij al die leerlingen te zien tijdens hun examentijd. Maar ook bij mij als docent zijn de examens altijd een moment van emotionele betrokkenheid. De spanning als je de examens ziet: zijn de teksten moeilijk? Dan het moment dat je de enveloppen open maakt en begint met nakijken. Wat een teleurstelling over mijn 6v en wat was ik blij met mijn 5h. En dan de gesprekken met tweede correctoren. Zou 6v toch nog beter zijn dan ik eerst dacht? Het moment van het bekend maken van de n-norm en dan de opluchting. Ja, ik voel me beloond na een jaar keihard werken. En wat ben ik blij en trots op mijn leerlingen. Mijn eeuwige zoektocht naar hoe ik mijn leerlingen het begrijpen van teksten kan bijbrengen lijkt zijn vruchten af te werpen. In ieder geval dit jaar. Want ik weet inmiddels heus wel dat elke klas weer anders is. En wat bij de een wel werkt, bij de ander soms ineens niks doet.
Maar ik ben op de goede weg denk ik. En het lukt me volgens mij om leerlingen niet alleen op te leiden voor het diploma. Maar ze ook een goede basis mee te geven voor het vervolgonderwijs, zodat ze echt weten hoe ze daar langere teksten moeten lezen. Nog 1 spannende herkansing en twee herprofileerders. Duimen maar.

Posted under CSE

Wat fijn dat Marc Oorstendorp weer eens de strijd aan gaat met het CSE Nederlands. In NRC Handelsblad van 18 mei pleit hij voor meer open vragen, voor ruimte voor de nuance als lezer. Hij laat zien dat bij tenminste twee meerkeuzevragen meerdere antwoorden te verdedigen zijn en ik ben van mening dat er in het vwo examen zeker meer meerkeuzevragen zijn die ter discussie staan.

Ik voel me als docent Nederlands soms een beetje een Don Quichotte. Ik wil leerlingen graag teksten leren lezen, laten begrijpen. Ik wil dat ze er kritisch bij blijven, nadenken over wat de schrijver zegt. Wat vinden zij er zelf van? Maar het Cito werkt me hierbij flink tegen, net als die commerciële examentrainingenbureaus en ook veel collega’s zijn fan van het zoekende lezen om leerlingen maar een goed antwoord te laten geven op de vraag. Bij Moderne Vreemde Talen is dit zelfs de strategie die leerlingen aangeboden krijgen. Verbijsterend, moet je teksten in een andere taal niet gewoon ook begrijpen? Het is soms om moedeloos van te worden. En eerlijk gezegd laat het me ook wel eens aan mezelf twijfelen. Ben ik hier wel geschikt voor?

Uit verslag van de vergadering van de sectie Nederlands van de VVL blijkt tot mijn verbijstering geen enkele discussie gevoerd te zijn over de meerkeuzevragen. Net of het antwoord op een meerkeuzevraag altijd goed is, eenduidig is. Dus ook vanuit onze eigen geledingen komt hierop geen enkel protest.

Marc Oostendorp geeft mij als docent weer net dat zetje dat ik nodig heb om toch door te zetten. Ik heb het bericht uitgeknipt en hang het op mijn prikbord. Als reminder. En als aanmoediging om niet op te geven.

Posted under CSE

Ik heb drie havo 4-klassen op 1 dag. Ze lopen qua programma aardig gelijk, dus ik doe heel vaak drie keer dezelfde activiteit op 1 dag, en gek genoeg vaak met heel wisselend resultaat. Wat bij de ene klas uitstekend werkt en ze hard mee aan de slag gaan, blijkt soms een andere klas nauwelijks te motiveren.

Deze keer drie keer achter elkaar een werkvorm gedaan, die ik al eerder gebruikt had. Ik maak groepjes van 4. Twee leerlingen van dat groepje krijgen een tekst en de andere twee leerlingen krijgen een andere tekst (tl examenteksten samenvatting). Ze maken voor elkaar een samenvatting van die tekst. (Zorg er wel voor dat de tweetallen uit elkaar zitten in de les. Dat is even puzzelen. Ik heb het opgelost door op twee blaadje ‘team 1′ te zetten, twee blaadjes ‘team 2′ enz. en die neer te leggen.) Daar krijgen ze 20 minuten de tijd voor. Daarna wisselen ze de samenvatting. Ze krijgen nu vragen die ze aan de hand van die gemaakte samenvattingen moeten beantwoorden. Voor elk goed antwoord krijgen ze een punt.

Het blijft wonderlijk dat klas na klas, hier heel actief mee aan de slag gaat. Er zitten kennelijk genoeg elementen in om te activeren. De wederzijdse afhankelijkheid, je moet natuurlijk wel een goede samenvatting maken voor het andere tweetal. Je kunt niet duiken, want anders heeft het andere tweetal geen samenvatting. Het element tijd, je hebt maar een bepaalde tijd voor die samenvatting. En het wedstrijdelement. De meeste leerlingen willen toch winnen.

Er is een enkeling die me vraagt waar dan die punten van de geleide samenvatting zijn. En ze mopperen wat als ik zeg dat die niet nodig zijn deze keer, dat ze zelf moeten bedenken wat voor vragen ik kan gaan stellen. Maar ook die gaan aan de slag.

Voor twee klassen heb ik zelf de vragen gemaakt. Tenminste, ik heb de punten van de geleide samenvatting opgelezen als vraag. Bij 1 klas hield ik een groepje over, omdat het aantal leerlingen ongelijk was. Die heb ik gebombardeerd tot jury en ik heb hen de vragen laten maken. Eigenlijk was dat veel leuker. Ik heb ze wel iets begeleid, want anders gaan ze heel gedetailleerd vragen. Maar zij stellen de vragen en dat is voor de klas leuk en ik heb hun werk naast de punten van de geleide samenvatting gelegd. Het was een eye-opener voor de leerlingen dat hun vragen wel heel erg leken op de punten van de geleide samenvatting. Echt een blijver deze werkvorm.

Posted under activerende didactiek

Vrijdag de laatste examentraining gegeven aan 6 vwo. Eerst was ik van plan de drie uur die me gegeven zijn te gebruiken voor het maken van een examen. Maar dat was de eerste keer niet echt een groot succes. Nabespreken lukt bijna niet meer als de leerlingen drie uur intensief bezig zijn geweest. En ik heb te lang daarna les om in de les effectief te bespreken. De tekst is alweer vergeten en de antwoorden zijn niet meer zo heel belangrijk.
Het wordt ook steeds moeilijker de leerlingen te motiveren zo vlak voor het examen, want ze denken het nu wel te kunnen die samenvatting en tekstbegrip. Er zijn vakken waar ze meer moeite mee hebben.

Daarom heb ik het deze keer gezocht in differentiatie en keuze. Dat motiveert altijd beter. Ja, ik had een examen gekopieerd voor degenen die dit graag wilden. Ik had ze ook beloofd dit voor ze na te kijken, met cijfer en tips voor verbetering. Voor de hele goede leerlingen had ik een opdracht waarin ik ze lesmateriaal liet ontwerpen: zij moesten een sorteertaak bedenken bij een examentekst. En ik ging met een groepje aan de slag die met mij samen een tekst met vragen zouden doornemen. Uiteindelijk kozen rond de 12 leerlingen voor mijn instructie, een klein groepje voor de sorteertaken en de rest ging aan het examen.

Heerlijk om met een kleinere groep (op de gang) te werken, alleen maar meiden en een rare tekst over feminisme. Ik liet ze de tekst in een schema zetten (een woordweb) om grip te krijgen op de structuur. Samen kregen we ook een heel gesprek over de tekst. Een ontspannen, hardwerkende sfeer en na afloop ook nog de verzuchting dat ze hier echt wat aan hadden en zin kregen om het thuis te gaan proberen. Ook de leerlingen met sorteertaken deden het goed. ‘Best moeilijk hoor juf’, ze hadden er een flinke uitdaging aan gehad en wilden hun werk de volgende les zelf presenteren aan de rest van de klas. Heerlijk.
Terug in de klas waar de leerlngen aan het werk waren met een examen, werd ik weer op mijn plek gezet. De leerlingen die in drie uur een examen zouden maken, hadden het niet heel serieus genomen. Wat kletsen, wat met een ipad geklungeld, hun telefoons… zucht….

Posted under CSE, Geen rubriek

Mijn eerste examentraining zit erop. Wij krijgen van de school voor de havo 5 klassen 3x drie uur tot onze beschikking. Drie uur achter elkaar, wat een luxe. Natuurlijk de mogelijkheid om een keer een heel examen te laten maken, zodat de leerlingen weten hoe dat voelt en hoe ze met hun tijd moeten omgaan.

Deze eerste drie uur heb ik echter eerst besteed aan het herhalen van de theorie. Niks voor mij eigenlijk, maar strak klassikaal, in de toetshouding. Iedereen met (een kopie van) een examenbundel voor zijn neus. Uitleg, tips en kleine oefeningen wisselen elkaar dan automatisch af. Met elkaar in gesprek over de theorie en over de tekst. De sfeer was goed, je kunt echt merken dat de examens eraan komen.

Ook deze keer heb ik veel aan ‘modellen’ gedaan. Met markeerstift en pen laat ik leerlingen meeschrijven, markeren en onderstrepen met wat ik hardop denk bij de tekst: markeer de woorden waar ik stil bij sta en iets extra’s bij zeg, noteer in de kantlijn wat ik dan zeg. Ik zoom vooral in op de structuur van de tekst en op het verbinden met wat ik al eerder gelezen heb. Maar af en toe laat ik ook zien dat ook ik soms afdwaal of op sommige stukjes tekst vast loop. En wat doe je dan?

Na afloop even een kort rondje. Het blijkt dat leerlingen vooral het voordoen waarderen. ‘Ik kan me niet voorstellen dat dat in jouw hoofd gebeurt juf, dat kost toch veel te veel tijd..’ ‘Bij mij komt dat nooit in mijn hoofd op’. ‘Mag ik hardop praten bij het examen, juf? Dan lukt dat wel.’ Genoeg tekst weer om tijdens de gewone lesuren mee verder te gaan.

En dan in de lessen ook maar weer wat andere activerende werkvormen…

Posted under CSE

Debby, de leerlingbegeleidster, stuurde me een mail. Ze vroeg of ik eens met Lyzza uit havo 4 in gesprek wilde. Zij ging niet zo goed op school en had bij Debby aangegeven zo’n moeite te hebben met het begrijpen van teksten. Ik schrok wel even, want ik geef Lyzza gewoon les en het was me nog niet echt opgevallen. Voor begrijpend lezen had ze zelfs een ruime zes gehaald. Dus voor mij geen aanleiding tot zorg. Wel was ze in mijn lessen nauwelijks gemotiveerd.

In mijn eerste gesprek met Lyzza schrok ik wel. Ze gaf mij aan dat het lezen altijd een probleem was geweest. Ze had een E-score voor begrijpend lezen op de basisschool. Ze was getest op dyslexie, maar daar was niets uitgekomen. Het lezen leek haar inmiddels een andere wereld. ‘Juf, dan lezen mijn vriendinnen teksten voor geschiedenis en dan kunnen ze er echt een verhaal over vertellen’. Er klonk oprechte bewondering door in haar stem. Ze begreep er ook niets van dat er mensen waren die hele dikke boeken lazen en dat nog leuk vonden ook. Voor haar was lezen inmiddels een activiteit die ze zoveel mogelijk ontweek. Het was een wereld waarin zij niet kon doordringen. Zij bleek samenvattingen letterlijk uit haar hoofd te leren en ze keek geschiedenisfilmpjes op youtube. Bijzonder dat ze het daarmee nog zo ver gebracht had.

Waar moest ik beginnen? Was dit niet boven mijn macht? Ik begon toch maar met te kijken of ik het denkproces op gang kon krijgen bij het lezen van teksten. Ik wilde weten of ze dat uberhaupt kon. Dus maar simpel beginnen. Op mijn bureau lag een dichtbundel en daarin ging ik op zoek naar een gedicht van Annie M.G. Schmidt. Het gedicht over meneer van Zoeten die zijn voeten op zondag waste in het aquarium. Ze las de woorden hardop. En ik vroeg haar wat ze voor zich zag. Niets. Ik vroeg of er moeilijke woorden in zaten. Nee, dat niet. Dus ik begon het voor te doen. Te vertellen wat ik er allemaal bij dacht. Dat ik meneer van Zoeten meteen voor me zag als een plaatje. Met zijn voeten in een aquarium. En ze ging met me mee. Ze vond het wel grappig. Daarna het fluitketeltje geprobeerd. Dat ging al beter. Ze begreep alleen niet dat de braadpan en de juspan aparte pannen waren. Maar ineens leek het of ze een andere wereld binnen stapte. Een literaire thriller erbij gepakt. Het verhaal begon met een vrouw die kleren en sokken klaarlegde voor haar man en zich afvroeg waarom ze dat al jaren deed. Ik vertelde Lyzza dat een begin van een verhaal altijd moeilijk is, omdat je nog zo weinig weet. Maar dat je steeds meer informatie krijgt en steeds nieuwsgieriger wordt. We lazen samen en ik nam haar mee in het verhaal. Ineens riep ze uit dat ze nu zin had om door te lezen. Dat gevoel kende ze niet.
Ook haar woordenschat was niet heel groot. Toen we lazen dat de hoofdpersoon beschikte over een groot vermogen, had ze niet begrepen dat de vrouw rijk was. Toen we moesten stoppen wilde Lyzza het boek graag meenemen en we hebben afgesproken voor een volgende keer. Ik heb geen idee of we het gaan redden. Er is nog een lange weg te gaan en het schooljaar nog kort. Ik ben bang dat dit iets te groot is voor mij. Maar het was heerlijk om te zien dat ze ineens een beetje door kreeg hoe het voelt om door het lezen van een tekst in een andere wereld te belanden. Ik hoop dat ze niet teleurgesteld raakt als ze er thuis toch niet uit komt. Maar als je het al tot havo 4 gered hebt, is ze vast een doorzetster.

Lyzza deed die middag enorm haar best in mijn les. Een klein beetje schaamte overviel me daarbij wel. Had ik weinig gemotiveerd toch weer verward met niet kunnen?

Posted under Geen rubriek, leerlingen aan het woord

Als ik de herkansing samenvatten van Tom uit 6v nakijk, komt de twijfel opzetten. De vorige keer heeft hij een 4 gehaald, nu kom ik uit op een 8.2. Dat is wel een heel groot verschil. Het is een oud examen, zou hij toevallig dit examen geoefend hebben? Tom volgt bij mij wel wat extra lessen samenvatten waarbij we in een kleine groep hardop aan het denken zijn en elkaars strategieen bespreken.
Gelukkig laat ik altijd de tekst erbij inleveren. Als ik zijn tekst pak, slaat de blijdschap toe. Tom heeft zijn markeerstift goed gebruikt en door de aantekeningen die hij in de kantlijn maakt, kan ik zijn denkproces heel goed volgen en dat ziet er echt goed uit. Hij heeft de structuur van de tekst duidelijk begrepen: Hij heeft kernzinnen gemarkeerd, geeft in de kantlijn aan wanneer de schrijver iets nieuws begint, noteert in de kantlijn het woord ‘voorbeeld’ en geeft met pijlen aan bij wat dit voorbeelden zijn en hij markeert signaalwoorden. Het is een modelvoorbeeld. Dit zou kunnen betekenen dat Tom een enorme stap heeft gemaakt. Ik hoop het zo. Snel in gesprek met hem. En ik ga zijn gemarkeerde tekst zeker gebruiken voor andere leerlingen.

Als ik daarna de herkansingen lezen van havo 4 bekijk, blijken ook daar grote stappen gezet te zijn. Zou mijn zoektocht dan eindelijk echt resultaat gaan opleveren? Ook hier is druk gemarkeerd en een paar leerlingen hebben opmerkingen in de kantlijn geschreven. Deze leerlingen zie ik het derde uur. Ze geven allemaal aan zich nu veel meer gefocust te hebben op de tekst en niet meer alleen op de vragen. ‘Ik heb wel 35 minuten over de tekst gedaan juf’. Zij lijken ervan overtuigd dat het heeft geholpen. Ik sta even te stralen en hoop tot in het diepst van mijn hart dat het een blijvende verandering voor ze is en ik bij het volgende SE hier weer een succesverhaal kan schrijven. Nu gewoon maar even ervan genieten. Tekstbegrip is zo onvoorspelbaar weet ik inmiddels…

Posted under Geen rubriek