Sonja Nederlands – tekstbegrip

Vandaag wilde ik met de structuur van de teksten aan de slag in mijn brugklas. Ik merk dat ze dat in de bovenbouw heel slecht kunnen. Ze leggen tijdens het lezen vaak nauwelijks verbanden tussen alinea’s en koppelen de informatie vaak niet aan elkaar. Daarom nu maar alvast beginnen.
Ik liet kinderen hun telefoon op tafel leggen als ze twitter hadden. Meteen leuk. Ik begin altijd met doe de telefoon weg. Even laten twitteren naar mijn twitteradres, kijken of het werkt: twitter even ‘hallo tegen iemand uit de klas’, dan weet ik of het lukt. Het lukte zo’n vier leerlingen heel snel. Daarna druppelden er nog een paar bij. Ik weet zeker dat er als ik dit vaker doe, er vanzelf steeds meer leerlingen bij zullen komen.

Ik splitste de twitteraars op in twee groepen. De ene groep liet ik twitteren over hun mening over wat ze lazen. Leuk. Je ziet meteen wat ze doen en kunt het er direct over hebben: wat is een mening, hoe formuleer je die? Iemand gaf een argument. Daar hebben we het ook over gedaan. En iemand typte schaamteloos ‘ik snap het nu niet meer’.
De andere helft van de groep heb ik laten twitteren over de structuur van de tekst. Als ik vraag wat een schrijver in deze alinea doet, twitter maar. De rest liet ik het noteren in de tekst zelf.

In eerste instantie kreeg ik de weergave van de inhoud. Maar na een paar voorbeelden van mijn kant, ging het beter. Het was een tekst over 1 april. De schrijver begon met ‘slechte grappen’ en ging daarna vertellen over ‘goede grappen’. Langzaam kregen ze door wat ik bedoelde. En bij de laatste alinea twitterde iedereen hetzelfde en ook de leerlingen die schreven, hadden het door: hier wordt geschreven over de geschiedenis van de 1 april grap. En toen ontstond bijna als vanzelf een discussie of de schrijver dat handig deed om daarmee af te sluiten. Sommigen vonden van niet, anderen juist wel en weer een paar vonden dat hij dat maar beter had weg kunnen laten: veel te saai. Leuk om op die manier met tekstbegrip bezig te zijn. ‘Moeten we de vragen maken juf?’. Nee, deze keer niet. Meer dan tevreden nu.

Posted under activerende didactiek, Geen rubriek, ict, samenwerkend leren

Gisteren de luxe om met een groepje te zitten met vier leerlingen uit de bovenbouw (havo 4). We belandden in een discussie over de soorten teksten. Dat ben ik wel gewend, want leerlingen vinden dat kunstmatige onderscheid dat wij maken in betogen, uiteenzettingen en beschouwingen lastig. Terecht.
Maar wat ik verrassender vond, was de discussie die vervolgens ontstond over wat een mening is. Deze leerlingen herkenden meningen soms helemaal niet. Zo stond in de (vrij eenvoudige) tekst die we samen lazen: ‘het mag duidelijk zijn dat de ruimte een schoonmaakbeurt nodig heeft’. De leerlingen herkenden dit niet als een mening. ‘Ik weet hier niets over juf, hij zal wel gelijk hebben hoor’. Maar toen ik natuurlijk opperde dat dat het nog geen feit maakte, ontstond er binnen de groep een discussie. ‘Als je moeder vindt dat je kamer schoon gemaakt moet worden, is dat dan ook een feit?’

Zo wordt het wel erg moeilijk om te begrijpen dat je een tekst aan het lezen bent, die je ervan probeert te overtuigen dat de ruimtevaart een schoonmaakbeurt nodig heeft. En ik besteed in de bovenbouw helemaal geen aandacht meer aan het verschil tussen feiten en meningen en in de onderbouw maar heel kort, met een enkele oefening. Nooit in tekstverband. Goed dus om leerlingen hierin steeds meer te laten groeien en er bij teksten veel meer aandacht aan te besteden.

Vandaag leerlingen in mijn brugklas hun mening laten twitteren bij een tekst die we samen lazen. Een leuke onderbreking en meteen een mooie aanleiding om te praten over feiten en meningen. Veel leuker dan die twee oefeningen uit het boek. De leerlingen daagde ik uit om hun mening zo te formuleren dat ze ‘ik vind’ weg gingen laten in hun twitter bericht. Herken je het dan nog als een mening? Waarom wordt het nu moeilijker?
En natuurlijk weer vol goede voornemens om er ook met mijn bovenbouw eens flink wat aandacht aan te besteden.

Posted under Geen rubriek, tekstsoorten

Dit schooljaar is het me gelukt een onderzoeksgroep bij elkaar te brengen waarin docenten Nederlands, economie en aardrijkskunde zitten. Samen zijn we gestart vanuit het gevoel ‘ze lezen niet’.
Dit is wat vakdocenten heel vaak tegen mij zeggen over leerlingen. Het klinkt in mijn oren altijd een beetje beschuldigend (wat doen jullie eigenlijk bij Nederlands?, maar dat ligt misschien aan mij.
Eerst hebben we geprobeerd te achterhalen wat leerlingen nou eigenlijk doen als ze vragen en teksten voor toetsen lezen. Daar stoorden de docenten economie en aardrijkskunde zich het meest aan bij leerlingen. ‘Ze zouden veel hogere cijfers halen als ze gewoon eens lazen wat er stond’.
We hebben een viertal leerlingen gefilmd terwijl ze hardop denkend de toets maakten. Daarbij hebben we – a la observerend leren – er een paar leerlingen omheen gezet die observeerden: wat deed deze leerling nou eigenlijk precies?

Verbluffend om te ervaren hoe belangrijk het lezen inderdaad is bij andere vakken. Ik had al een vermoeden natuurlijk, maar zelfs mij verbaasde het, hoe enorm het lezen deze leerlingen in de weg zat.

Bijzonder was ook dat de docenten Nederlands het direct door hadden dat er een leesprobleem zat (verkeerde intonatie, verkeerde pauzes, woorden niet goed uitspreken), terwijl de docenten economie en aardrijkskunde dit niet opviel.

De observerende leerlingen viel ook direct van alles op. Het werd een mooi gesprek. Ze gaven elkaar tips. Dit bleek enorm te stimuleren. Leerlingen raakten enthousiast: ‘Had ik dit maar eerder gehoord’. ‘Ik wist niet, dat je dat ook kon doen.’ We zien ook een (voorlopig blijvend) effect. Door echt hun leesgedrag aan te passen bij economie, verbeterden de cijfers aanzienlijk (twee leerlingen gingen van een 4 gemiddeld, naar een 6 gemiddeld).
We gaan zeker verder met het onderzoek. Wordt dus vervolgd.

Posted under Geen rubriek

Ik zag er een beetje tegenop om vwo5 de D-toets (diagnostische toets uit de methode) te laten maken, al zie er wel het nut van in, zo vlak voor het SE. Deze toets stelt precies de vragen zoals ze die op het SE straks krijgen. Maar ik zag de bui al hangen, veel leerlingen vinden dit te saai voor woorden en het wordt meestal een behoorlijke strijd om iedereen aan het werk te krijgen.

Dalton en Marzano dan maar. Ik laat leerlingen kiezen. Natuurlijk zijn er altijd leerlingen die die D-toets willen maken en willen weten of ze goed voorbereid zijn voor een SE (keuze 1).
Keuze 2 is een krantenartikel uit de krant van gisteren. Het boekenweekgeschenk gaat over het neerstorten van de Russische MIG in 1989. De krant besteedt er een heel artikel aan waarin uitgelegd wordt wat er ook alweer precies gebeurd was. Ook wel leuk voor jongens denk ik. Wel een opdracht erbij. Geen vragen, maar een stroomdiagram laten maken waarin de gebeurtenissen op een rij moeten worden gezet. Ik presenteer deze opdracht als een wat simpelere variant.
Keuze 3 presenteer ik als de moeilijkste, als je al behoorlijk goed bent in tekstbegrip en wel een beetje klaar bent met vragen beantwoorden bij teksten (ik formuleer het iets netter). Zij krijgen sorteertaken bij een iets ouder krantenartikel over privacy (vorige week verschenen). Een bewust gekozen onderwerp, omdat dit onderwerp vaak in de examens voorkomt. Ze hebben nog nooit eerder gewerkt met sorteertaken, dus ik heb zelf de woorden uit de tekst gehaald. Deze opdracht laat ik in tweetallen maken, zodat het gesprek over de tekst op gang komt.

Keuze helpt. De leerlingen komen snel tot een keuze. De tweetallen geef ik een plek op de gang. De anderen gaan stil aan het werk. Iedereen begint snel. Heerlijk. Op de gang is het wat onrustiger, maar als ik nog een keer de opdracht uit leg, en samen met hen een begin maak, is ook hier iedereen, op 1 tweetal na, aan het werk.
Nu nog zorgen dat ik iedereen ook even feedback geef op het gemaakte werk. Eerst naar de groep met sorteertaken. Er ontstaat een leuk gesprek over de tekst naar aanleiding van de gemaakte groepjes. Behalve het tweetal is iedereen goed betrokken. ‘Best een leuke manier’, juf, merkt een leerling op. ‘Is eens wat anders’. Daarna een paar opgaven besproken met de leerlingen die de D-toets hebben gemaakt. Ook hier een goede, betrokken houding, met wat vragen over het SE. Een leerling heeft gekozen voor de tekst over de MIG. Ik heb nog vijf minuten met haar een geanimeerd gesprek over het neerstorten van de MIG. Een leuke les, waar ik eerst enorm tegenop zag. En een bevestiging dat Marzano toch maar weer gelijk heeft.

Posted under activerende didactiek, differentiatie, Geen rubriek, leerstijlen, methodes, samenwerkend leren

Sinds kort geef ik een extra daltonuur aan brugklassers die uitvallen met begrijpend lezen. In gesprek met leerlingen heb ik direct een stuk herkenning als ik vraag of ze het herkennen dat je hele stukken tekst leest, zonder dat er ook maar iets van tot je doordringt. Er wordt druk geknikt en het lijkt of ik ook bij sommige leerlingen iets van opluchting zie. Dat ze niet de enige zijn? Dat iemand het herkent?
Een meisje vraagt met een tikje wanhoop in haar stem? ‘Juf, kan je daar ook vanaf?’.
Even schiet er van alles door me heen. Dit is precies mijn drijfveer om het niet op te geven. Maar het is soms moeilijk.. had ik maar echt een passend antwoord…
Ik antwoord uiteindelijk maar naar alle eerlijkheid: ‘Ik denk dat het mogelijk is samen te zoeken naar hoe we daar vanaf komen. We gaan het zeker proberen.’

Posted under Geen rubriek

Vrijdagmiddag havo 4. Ze komen al druk binnen. Ik zet ze een half uur achter de computer met een gerichte opdracht en hoop de rust er weer een beetje in te krijgen. Maar het blijft wat lawaaiig. Er ontstaat een levendige discussie over GTST en of iemand er wel of niet uit gaat. Na een half uur ga ik over op het maken van een geleide samenvatting. Ik wil dat ze op een papier schrijven wat ze denken tijdens het lezen van de tekst. Een stuk of zes waarschuwingen over telefoons. ‘Juf dit is mijn werk, ik moet echt even opnemen’. En dan is het eindelijk rustig in de klas.

En op dat moment krijg ik de zoveelste telefoon in het vizier. Twee meiden laten, terwijl iedereen stil is, elkaar iets zien. Ik ben zacht gezegd ‘not amused’ en reageer direct ‘jufferig’ met een stevige preek. Tijdens de preek schiet door mijn hoofd de vraag waarom ik ze dan niet hun mobiele telefoons laat gebruiken voor de les, dan kunnen ze niets anders meer doen?

Deze week kwam ik namelijk een filmpje tegen over het gebruik van mobiele telefoons tijdens de les en de Open Universiteit besteedde er een online masterclass aan. Ik was al op zoek geweest naar iemand die me zou willen helpen met de techniek.

Spontaan vraag ik wie er twitter heeft… ik dacht dan kijk ik wel of ik samen met de leerlingen mijn technische ‘probleem’ op kan lossen. Ik wist namelijk niet hoe ik alle tweets tegelijk moest laten zien op de beamer. Maar dat bleek een door mij verzonnen probleem te zijn. Het bestond namelijk helemaal niet. Vijf leerlingen twitterden direct hun gedachten over een alinea van de tekst naar mijn twitteraccount. En de hele klas keek mee. Zonder probleem zagen we direct alle tweets. Heel erg leuk. Ik had de volle aandacht van de klas en er waren direct meer leerlingen die mee wilden doen.

Een leerling greep wel meteen de kans om iets buiten de opdracht te twitteren, maar daar greep ik snel op in. De hele klas ziet het, dus dat is makkelijk. Heel simpel: je houdt je aan de opdracht of je mag je telefoon niet meer gebruiken. Ze vroegen direct of ik dat vaker ging doen..

Ik vond het in ieder geval leuk. En ga het zeker nog een keer doen. Het is leuk om de gedachten die leerlingen hebben bij een tekst te kunnen zien. Hoe doen anderen dat? Wat denken ze? En dan maar hopen dat ze goede leesstrategieen van elkaar gaan overnemen..

Posted under Geen rubriek, strategieeen, woordenschat

Heerlijk die daltonuren. Ze geven me de gelegenheid leerlingen gevraagd of ongevraagd wat extra hulp te geven.

Anna kreeg deze keer ongevraagd advies van mij. Ze zit in havo 4 en had matig gescoord op het SE tekstbegrip (net een 5). Toen ik haar zag bij mijn daltonuur besloot ik te kijken of ik haar een stap verder kon helpen met tekstbegrip.

Ik vroeg haar of ze wel eens hoge cijfers had gehaald voor begrijpend lezen. Dat bleek niet het geval. Direct dacht ik weer te maken te hebben met een leerling die slechts woorden wegleest. Die niet visualiseert, zich geen vragen stelt, niet voorspelt…

Dit bleek bij Anna helemaal niet het geval. Ze visualiseerde wel degelijk. Ze vatte ook regelmatig samen en kon direct antwoorden op de vragen van mij hoe ze dacht dat de tekst verder zou gaan. Bijzonder om aan mezelf te merken dat ik daar toch weer wat verbaasd over was. Nu dacht ik eindelijk door te hebben hoe het werkte bij begrijpend lezen en liep ik al direct tegen een leerling aan waar dit helemaal niet het geval was….

Bij doorvragen kwam ik toch een stapje dichterbij. Anne bleek bij problemen die ze tegenkwam maar 1 strategie te hebben: gewoon doorlezen. Dit deed ze bij woorden die ze niet kende en bij zinnen waar ze niets van begreep. Ze had dat geleerd op de basisschool zei ze. Ze moest maar gewoon doorlezen en dan zou het zich vanzelf oplossen. Toen wij samen de problemen oplosten die ze tegenkwam, moest ze wel erkennen dat ze de tekst nu wel beter snapte.

Posted under Geen rubriek

Tekstbegrip met een enkele leerling is toch een stuk makkelijker dan met een groep van 30 leerlingen. Ik kan veel beter doorvragen en kijken waar het probleem van de leerling zit.
Elyse zit in havo 5. Ze riep moedeloos tijdens mijn daltonuur uit dat ze het examen Nederlands nooit zou gaan halen. Ze had nog geen voldoende gehaald zei ze.

Ik ben met Elyse een moeilijke tekst gaan lezen. Ik vroeg haar van de eerste alinea geel te markeren wat ze goed snapte en roze wat ze niet snapte. Het was een heel moeilijke eerste alinea, met een onbegrijpelijke titel.
Tot mijn verbazing verschenen er drie woorden in het roze en de rest van de eerste alinea kleurde ze keurig geel. Ik had die eerste alinea drie keer moeten lezen voor ik er chocola van kon maken, dus ik was behoorlijk verbaasd.
Toch klopte het met wat Cris Tovani in haar boek schrijft. Veel leerlingen zijn zich er slechts vaag bewust van dat ze problemen ondervinden bij het lezen van teksten. Ze weten niet waar ze die problemen nou precies tegen komen.

Natuurlijk kon ze de eerste alinea niet in eigen woorden vertellen. Ze had er niets van begrepen. Ik vertelde haar dat ik die alinea ook niet begreep. Daar leek ze wat verbaasd over. Ik vroeg haar of ze dacht dat ik alles altijd begreep. ‘Nou’, zei ze, misschien niet alles, ‘maar toch wel bijna alles’.
Ik nam haar mee in de problemen die ik tegenkwam en vertelde haar dat er eigenlijk maar 1 zin was waarbij ik voor me zag wat de schrijver bedoelde. De zin waarin hij vertelde dat hij op de eerdergenoemde gedachten kwam tijdens een fietstochtje door een vogelgebied. Zijn gedachten snapte ik nauwelijks.

Ik nam haar mee in hoe ik mijn problemen te lijf ging. Aan het eind van dat uur vroeg ik Elyse of ze wat gehoord had dat ze nog niet wist of nog niet deed. Ze knikte enthousiast. ‘Ik moet gewoon mijn tv aanzetten’.. Ik had het niet mooier kunnen verwoorden.

Posted under Geen rubriek

Ik ben natuurlijk direct begonnen met de dingen die ik lees bij Cris Tovani uit te proberen in mijn lessen. Zo heb ik afgelopen week in twee klassen de tekst uitgedeeld over het huis en daarbij de opdracht gegeven ‘onderstreep de belangrijkste dingen’. Tot mijn verbazing gingen ze allemaal aan het werk. Zonder mopperen, een of twee leerlingen mompelden een beetje dat ze dat zo’n lastige vraag vonden. Maar verder gebeurde er niet veel. Ze gingen ook zonder morren aan de slag toen ik zei dat ze nu inbreker waren en dan de belangrijkste dingen in de tekst moesten aanstrepen. Ook dat deden ze zonder commentaar, met iets meer enthousiasme. Ze gingen rustig de tekst nog een keer lezen en strepen. Ze hadden er nu zichtbaar meer plezier in en ook de enkele leerling die wat tegenstribbelend was, ging hier enthousiast aan het werk. Het was ook heerlijk rustig in de klas. En ook als koper van het huis nog een keer de tekst doorlezen en op zoek naar belangrijke zinnen leverde geen verzet op, maar alleen plezier. Grappig om te zien. Ze wilden ook wel kwijt aan het eind welke zinnen ze dan als inbreker en als koper aangestreept hadden. Iedereen vond de eerste keer veruit het moeilijkst.

Ik weet nog niet helemaal zeker of de leerlingen zelf hier veel aan gehad hebben. Daar zijn misschien wat meer lessen voor nodig. We hebben het zeker over lezen met een doel gehad.

Als docent had ik er in ieder geval heel veel aan. Heerlijk om een klas zo makkelijk aan het werk te krijgen. De leerlingen gingen een stuk gemotiveerder aan de slag toen er een goed doel werd gesteld.

Posted under Geen rubriek

Lekker weer lesgeven. Havo 5. Ik heb een kort tekstje uitgezocht en bij mezelf goed geobserveerd wat ik doe tijdens het lezen.

Het is een tekstje over de Italiaanse vruchtbaarheidsdokter. Er staat geen titel boven en ik merk dat ik daardoor geirriteerd raak. Ik ben een beetje onthand. Kennelijk geeft zo’n titel me snel houvast. Ik bepaal er het onderwerp mee en kan mijn voorkennis activeren. Grappig om dat bij jezelf te constateren.

Ik deel mijn ongenoegen over het ontbreken van de titel met de klas. Laat ik meteen maar toepassen wat ik lees in het boek van Cris Tovani.

De eerste alinea gaat over een congres van wetenschappers die op een congres de Italiaanse dokter uitmaken voor Mengele, Satan en Frankenstein. Ik zie direct een filmpje voor me. Ik sta op het congres en zie voor me hoe allerlei kleine mannen met brillen (wat een vooroordelen..) zich boos staan te maken.

Ik deel ook dit met mijn klas en vraag of er ook leerlingen zijn die filmpjes in hun hoofd zien. Er gaan schuchter een paar handen omhoog. En dan gebeurt het, Yasmine roept uit dat dat bij haar nooit gebeurt. Ze kijkt er een beetje verschrikt bij. Het lukt haar inderdaad niet om greep te krijgen op teksten en ook bij mij gaat er nu een lichtje branden waarom het haar waarschijnlijk niet lukt om een voldoende te halen voor tekstbegrip. Mooi altijd zo’n moment. Daar kan geen effectieve leertijd tegenop wat mij betreft. Yasmine en ik hebben een begin gemaakt van een weg omhoog. Ik weet het zeker. Met hulp van Cris Tovani gaan we een hoger cijfer tegemoet.

Posted under Geen rubriek