Sonja Nederlands – tekstbegrip

Net mijn examens opgehaald. Altijd een spannend moment: hoe zouden ze het gedaan hebben? En net als elk jaar, duik ik dan ook altijd even in de bak met de examenboekjes. Ik vind het namelijk leuk om aan mijn leerlingen in havo 4 en vwo 5 ‘een echt examen Nederlands’ te laten zien, ook al kun je natuurlijk nu met gemak oude examens van examenblad.nl halen. Zo’n boekje is net wat echter dan een gekopieerde tekst.

Terwijl ik in de bak aan het zoeken was, werd ik steeds blijer. Toen ik drie jaar geleden namelijk op het HP kwam, kon ik met gemak examenboekjes ophalen. Nu kan dat niet meer en wat maakt het me blij: in echt alle examens is gemarkeerd en gestreept.
En nu maar hopen dat ‘al dat gestreep en gemarkeer’ leerlingen ook echt geholpen heeft natuurlijk met het beter begrijpen van de teksten.
Ik haal met heel veel liefde de examens wel gewoon van examenblad.nl en laat ze kopieren. Dan maar wat minder echt..

Posted under CSE

Net bij een conferentie geweest waarin de meest recente onderzoeksresultaten werden gepresenteerd over schrijf- en leesonderwijs. Ontzettend inspirerend.

Maar vooral een geweldige gelegenheid voor mij om als docent in contact te komen met onderzoekers. Wat zou dat leuk zijn als 1x per jaar een (groepje) onderzoeker(s) naar onze school zou komen om te vertellen wat ze onderzocht hebben. Ik weet zeker dat wij als docenten dan weer geinspireerd raken om ons onderwijs te verbeteren. Dus ben je onderzoeker en lees je dit stukje. Je bent van harte welkom bij mij op school.

Posted under Geen rubriek

Ze oogt net te blij, net te overdreven. De dame van het Luzac College die zegt de oplossing te hebben voor het maken van een goede samenvatting. Ik waarschuw mijn leerlingen dan ook voor we gaan kijken. Maar ze heeft wel iets te zeggen: ze hamert op het belang van synoniemen en op het markeren van kernzinnen en signaalwoorden.

Fijn om ook eens beeldmateriaal te hebben bij het uitleggen van tekstbegrip. Dat kan leerlingen misschien helpen. Ik laat mijn vwo 5 leerlingen een examen tekstbegrip maken. Ze mogen kiezen uit een tl, een havo of een vwo examen. De meeste kiezen voor een tl examen. Een aantal voor een havo examen. Niemand waagt zich nog aan een vwo examen. Ze zijn stil en geconcentreerd aan het werk. Ik zie ze driftig onderstrepen en markeren.

Na afloop vraag ik ze te kiezen uit de volgende stellingen:

Onderstrepen/markeren:
- zal ik zeker nog een keer gebruiken, het helpt me te concenteren op de tekst en de rode draad van de tekst vast te houden (15 lln)
- doe ik misschien nog wel een keer, maar voor mij was het niet direct zinvol, misschien als ik het vaker doe (4 lln)
- was niet zo zinvol voor mij, ik zal het niet snel nog een keer doen. (2 lln)

Dat is duidelijk: de meeste leerlingen uit mijn vwo 5 klas vinden het inderdaad een prima tip.

Posted under strategieeen

Vandaag een leerling geobserveerd die hardop denkend een tekst las. Hij zit in 3 h/v, heeft volgens de mentor de capaciteiten voor vwo. Is erg slim met betavakken, maar mist de capaciteiten om teksten te lezen. Dit brengt hem keer op keer in de problemen.

Het valt direct op dat hij technisch slecht voorleest: intonatie niet goed, klemtonen verkeerd, woorden verkeerd lezen. Daaraan merk je direct dat er nauwelijks begrip kan zijn. Toch laat hij heel veel strategieen zien. Hij begin met de titel, de tussenkopjes. Onderstreept moeilijke woorden, benoemt verwijswoorden en zegt waarnaar ze verwijzen. Als hij een stuk tekst niet snapt, leest hij terug. Ik sta verbaasd van de hoeveelheid strategieen die ik tegen kom. Toch lijkt er geen begrip te bestaan. Als ik hem vraag terug te vertellen wat hij gelezen heeft, kan hij dit inderdaad niet.

Het blijkt dat zijn docent Nederlands heel veel tijd besteed aan leesstrategieeen. Je zou denken, dat dat natuurlijk heel goed is. Maar deze jongen wil zo graag leren lezen, dat hij ze allemaal toepast, maar geen idee heeft waarom hij het doet.
Grappig dat hij bij een economietoets direct strategieeen laat zien bij de grafieken. Daar heeft hij meteen feeling mee en wil hij direct induiken.
Ik realiseer me dat het klassikaal aanbieden van leesstrategieen ook niet voor iedereen een oplossing is. Leesvaardigheid blijft maatwerk.

Posted under strategieeen

Vandaag wilde ik met de structuur van de teksten aan de slag in mijn brugklas. Ik merk dat ze dat in de bovenbouw heel slecht kunnen. Ze leggen tijdens het lezen vaak nauwelijks verbanden tussen alinea’s en koppelen de informatie vaak niet aan elkaar. Daarom nu maar alvast beginnen.
Ik liet kinderen hun telefoon op tafel leggen als ze twitter hadden. Meteen leuk. Ik begin altijd met doe de telefoon weg. Even laten twitteren naar mijn twitteradres, kijken of het werkt: twitter even ‘hallo tegen iemand uit de klas’, dan weet ik of het lukt. Het lukte zo’n vier leerlingen heel snel. Daarna druppelden er nog een paar bij. Ik weet zeker dat er als ik dit vaker doe, er vanzelf steeds meer leerlingen bij zullen komen.

Ik splitste de twitteraars op in twee groepen. De ene groep liet ik twitteren over hun mening over wat ze lazen. Leuk. Je ziet meteen wat ze doen en kunt het er direct over hebben: wat is een mening, hoe formuleer je die? Iemand gaf een argument. Daar hebben we het ook over gedaan. En iemand typte schaamteloos ‘ik snap het nu niet meer’.
De andere helft van de groep heb ik laten twitteren over de structuur van de tekst. Als ik vraag wat een schrijver in deze alinea doet, twitter maar. De rest liet ik het noteren in de tekst zelf.

In eerste instantie kreeg ik de weergave van de inhoud. Maar na een paar voorbeelden van mijn kant, ging het beter. Het was een tekst over 1 april. De schrijver begon met ‘slechte grappen’ en ging daarna vertellen over ‘goede grappen’. Langzaam kregen ze door wat ik bedoelde. En bij de laatste alinea twitterde iedereen hetzelfde en ook de leerlingen die schreven, hadden het door: hier wordt geschreven over de geschiedenis van de 1 april grap. En toen ontstond bijna als vanzelf een discussie of de schrijver dat handig deed om daarmee af te sluiten. Sommigen vonden van niet, anderen juist wel en weer een paar vonden dat hij dat maar beter had weg kunnen laten: veel te saai. Leuk om op die manier met tekstbegrip bezig te zijn. ‘Moeten we de vragen maken juf?’. Nee, deze keer niet. Meer dan tevreden nu.

Posted under activerende didactiek, Geen rubriek, ict, samenwerkend leren

Gisteren de luxe om met een groepje te zitten met vier leerlingen uit de bovenbouw (havo 4). We belandden in een discussie over de soorten teksten. Dat ben ik wel gewend, want leerlingen vinden dat kunstmatige onderscheid dat wij maken in betogen, uiteenzettingen en beschouwingen lastig. Terecht.
Maar wat ik verrassender vond, was de discussie die vervolgens ontstond over wat een mening is. Deze leerlingen herkenden meningen soms helemaal niet. Zo stond in de (vrij eenvoudige) tekst die we samen lazen: ‘het mag duidelijk zijn dat de ruimte een schoonmaakbeurt nodig heeft’. De leerlingen herkenden dit niet als een mening. ‘Ik weet hier niets over juf, hij zal wel gelijk hebben hoor’. Maar toen ik natuurlijk opperde dat dat het nog geen feit maakte, ontstond er binnen de groep een discussie. ‘Als je moeder vindt dat je kamer schoon gemaakt moet worden, is dat dan ook een feit?’

Zo wordt het wel erg moeilijk om te begrijpen dat je een tekst aan het lezen bent, die je ervan probeert te overtuigen dat de ruimtevaart een schoonmaakbeurt nodig heeft. En ik besteed in de bovenbouw helemaal geen aandacht meer aan het verschil tussen feiten en meningen en in de onderbouw maar heel kort, met een enkele oefening. Nooit in tekstverband. Goed dus om leerlingen hierin steeds meer te laten groeien en er bij teksten veel meer aandacht aan te besteden.

Vandaag leerlingen in mijn brugklas hun mening laten twitteren bij een tekst die we samen lazen. Een leuke onderbreking en meteen een mooie aanleiding om te praten over feiten en meningen. Veel leuker dan die twee oefeningen uit het boek. De leerlingen daagde ik uit om hun mening zo te formuleren dat ze ‘ik vind’ weg gingen laten in hun twitter bericht. Herken je het dan nog als een mening? Waarom wordt het nu moeilijker?
En natuurlijk weer vol goede voornemens om er ook met mijn bovenbouw eens flink wat aandacht aan te besteden.

Posted under Geen rubriek, tekstsoorten

‘Ze lezen niet’, een veelgehoorde klacht van collega’s vakdocenten. Twee voorbeelden, afkomstig uit eindexamens.

Vraag aardrijkskunde: Beargumenteer, door te wisselen van ruimtelijke schaal, waarom het gevoerde transmigratiebeleid de centrum – periferietegenstelling in Indonesië zowel heeft versterkt als verminderd.

Vraag economie: Leg uit hoe er op de langere termijn bij aanhoudende vraagdaling toch deflatie zal optreden.

Nu ik er met de onderzoeksgroep dieper induik, verbaas ik me hoe (onnodig) moeilijk er geschreven wordt. En is ‘zowel heeft versterkt als vermindert’ wel goed? Zou er niet moeten staan ‘zowel heeft versterkt als verzwakt’?

Lezen ze echt ‘gewoon’ niet of hebben leerlingen meer vaardigheden nodig om dit soort (zeer lange, vaak onnodig moeilijke en soms gewoon slechte) zinnen te kunnen begrijpen? Nu ik veel zinnen heb gezien bij andere vakken vallen mij een paar dingen op:
- er worden voornamelijk heel erg lange zinnen gebruikt,
- die lange zinnen bevatten veel komma’s en heel vaak zitten er bijzinnen in,
- er worden veel woorden gebruikt die in het dagelijks taalgebruik zeker niet voorkomen en die niet vallen onder de vaktaalwoorden,
- en feiten staan vaak achteraan, wat leerlingen moeten doen juist vooraan.

Als je de zinnen ‘hertaald’ worden ze veel simpeler te lezen. We zijn aan het proberen om dit leerlingen te leren. Volgens ons zijn er vier simpele stappen voor waardoor leerlingen de vragen beter kunnen ‘lezen’:

Stappen:
1. Korte zinnen, feiten voorop.
2. Moeilijke woorden, synoniemen.
3. Volgorde veranderen.
4. Onderstreep woorden als hoger/lager, verminderen/vermeerderen, positief/negatief, van/naar, versterken/verminderen

Dan worden de voorbeelden hierboven:

Vraag aardrijkskunde:
Het gevoerde transmigratiebeleid heeft centrum-periferietegenstellingen in Indonesië versterkt en verminderd.
Leg dit uit en maak daarbij gebruik van het wisselen van ruimtelijke schaal.

Vraag economie:
Bij aanhoudende vraagdaling treedt op de langere termijn deflatie op. Leg dit uit.

Gisteren ben ik in een 6vwo klas geweest tijdens een examentraining economie. Daar heb ik de leerlingen deze stappen laten zien. Hierbij gebruik makend van de directe instructie. Leerlingen zijn hiermee ijverig aan de slag gegaan. We hebben ze de hertalingen op papier laten zetten. Het is nog niet gelukt om ze te bekijken, maar ik ben echt benieuwd. En natuurlijk ben ik nog nieuwsgieriger of dit de leerlingen ook echt zou kunnen hebben om hun examens beter te maken, zodat vakcollega’s minder snel zullen uitroepen ‘Ze lezen gewoon niet’ maar het kunnen houden op ‘ze leren niet’.

Posted under onderzoek, vakoverstijgend, woordenschat

Dit schooljaar is het me gelukt een onderzoeksgroep bij elkaar te brengen waarin docenten Nederlands, economie en aardrijkskunde zitten. Samen zijn we gestart vanuit het gevoel ‘ze lezen niet’.
Dit is wat vakdocenten heel vaak tegen mij zeggen over leerlingen. Het klinkt in mijn oren altijd een beetje beschuldigend (wat doen jullie eigenlijk bij Nederlands?, maar dat ligt misschien aan mij.
Eerst hebben we geprobeerd te achterhalen wat leerlingen nou eigenlijk doen als ze vragen en teksten voor toetsen lezen. Daar stoorden de docenten economie en aardrijkskunde zich het meest aan bij leerlingen. ‘Ze zouden veel hogere cijfers halen als ze gewoon eens lazen wat er stond’.
We hebben een viertal leerlingen gefilmd terwijl ze hardop denkend de toets maakten. Daarbij hebben we – a la observerend leren – er een paar leerlingen omheen gezet die observeerden: wat deed deze leerling nou eigenlijk precies?

Verbluffend om te ervaren hoe belangrijk het lezen inderdaad is bij andere vakken. Ik had al een vermoeden natuurlijk, maar zelfs mij verbaasde het, hoe enorm het lezen deze leerlingen in de weg zat.

Bijzonder was ook dat de docenten Nederlands het direct door hadden dat er een leesprobleem zat (verkeerde intonatie, verkeerde pauzes, woorden niet goed uitspreken), terwijl de docenten economie en aardrijkskunde dit niet opviel.

De observerende leerlingen viel ook direct van alles op. Het werd een mooi gesprek. Ze gaven elkaar tips. Dit bleek enorm te stimuleren. Leerlingen raakten enthousiast: ‘Had ik dit maar eerder gehoord’. ‘Ik wist niet, dat je dat ook kon doen.’ We zien ook een (voorlopig blijvend) effect. Door echt hun leesgedrag aan te passen bij economie, verbeterden de cijfers aanzienlijk (twee leerlingen gingen van een 4 gemiddeld, naar een 6 gemiddeld).
We gaan zeker verder met het onderzoek. Wordt dus vervolgd.

Posted under Geen rubriek

Ik zag er een beetje tegenop om vwo5 de D-toets (diagnostische toets uit de methode) te laten maken, al zie er wel het nut van in, zo vlak voor het SE. Deze toets stelt precies de vragen zoals ze die op het SE straks krijgen. Maar ik zag de bui al hangen, veel leerlingen vinden dit te saai voor woorden en het wordt meestal een behoorlijke strijd om iedereen aan het werk te krijgen.

Dalton en Marzano dan maar. Ik laat leerlingen kiezen. Natuurlijk zijn er altijd leerlingen die die D-toets willen maken en willen weten of ze goed voorbereid zijn voor een SE (keuze 1).
Keuze 2 is een krantenartikel uit de krant van gisteren. Het boekenweekgeschenk gaat over het neerstorten van de Russische MIG in 1989. De krant besteedt er een heel artikel aan waarin uitgelegd wordt wat er ook alweer precies gebeurd was. Ook wel leuk voor jongens denk ik. Wel een opdracht erbij. Geen vragen, maar een stroomdiagram laten maken waarin de gebeurtenissen op een rij moeten worden gezet. Ik presenteer deze opdracht als een wat simpelere variant.
Keuze 3 presenteer ik als de moeilijkste, als je al behoorlijk goed bent in tekstbegrip en wel een beetje klaar bent met vragen beantwoorden bij teksten (ik formuleer het iets netter). Zij krijgen sorteertaken bij een iets ouder krantenartikel over privacy (vorige week verschenen). Een bewust gekozen onderwerp, omdat dit onderwerp vaak in de examens voorkomt. Ze hebben nog nooit eerder gewerkt met sorteertaken, dus ik heb zelf de woorden uit de tekst gehaald. Deze opdracht laat ik in tweetallen maken, zodat het gesprek over de tekst op gang komt.

Keuze helpt. De leerlingen komen snel tot een keuze. De tweetallen geef ik een plek op de gang. De anderen gaan stil aan het werk. Iedereen begint snel. Heerlijk. Op de gang is het wat onrustiger, maar als ik nog een keer de opdracht uit leg, en samen met hen een begin maak, is ook hier iedereen, op 1 tweetal na, aan het werk.
Nu nog zorgen dat ik iedereen ook even feedback geef op het gemaakte werk. Eerst naar de groep met sorteertaken. Er ontstaat een leuk gesprek over de tekst naar aanleiding van de gemaakte groepjes. Behalve het tweetal is iedereen goed betrokken. ‘Best een leuke manier’, juf, merkt een leerling op. ‘Is eens wat anders’. Daarna een paar opgaven besproken met de leerlingen die de D-toets hebben gemaakt. Ook hier een goede, betrokken houding, met wat vragen over het SE. Een leerling heeft gekozen voor de tekst over de MIG. Ik heb nog vijf minuten met haar een geanimeerd gesprek over het neerstorten van de MIG. Een leuke les, waar ik eerst enorm tegenop zag. En een bevestiging dat Marzano toch maar weer gelijk heeft.

Posted under activerende didactiek, differentiatie, Geen rubriek, leerstijlen, methodes, samenwerkend leren

Geef jij ook wiskunde? Het ongeloof klinkt door in de stem van een leerling als ik ik in mijn daltonuur achter een wiskundeboek zit met een leerling uit vwo 5. En ze heeft gelijk. Ik geloof het zelf nauwelijks. Ik, een docent Nederlands, die nog nooit in haar leven een voldoende heeft gehaald voor wiskunde, helpt een leerling uit vwo 5(!) met het beantwoorden van wiskundeopgaven. Ik heb na de derde klas middelbare school tot mijn grote opluchting me nooit meer hoeven buigen over wiskundeopgaven.

Toch doe ik het met veel enthousiasme en met grote zekerheid. Ik krijg steeds meer door hoe belangrijk taal is bij andere vakken. Nog veel belangrijker dan ik al dacht. Achter de zin ‘Ze lezen niet’ van mijn vakcollega’s gaat een hele wereld schuil.
‘Maar ze willen wel’ is tot nu toe mijn conclusie. En wie helpt ze daarbij? ‘Je moet gewoon goed lezen wat er staat’ is bijna altijd de enige hulp die leerlingen krijgen. En dat is verre van genoeg. Ik krijg zelf ook steeds beter door wat er allemaal gebeurt tijdens het lezen, en vooral wat voor stappen ik zelf allemaal moet zetten om een lastige tekst tot een goed einde te brengen. Ik word me steeds bewuster van alle stappen die ik zet en die kan ik doorgeven aan leerlingen. Ik ga heel systematisch te werk merk ik. Zelfs bij Wiskunde. Ik probeer het wiskundeprobleem te visualiseren, zinnen in kleine eenheden op te knippen. Op te schrijven wat ik nu weet en mijn eigen kennis in te zetten zodat ik de aangereikte informatie kan combineren. De leerling vult dan aan met de wiskundige formules. Het voelde even als een echt team.

Posted under vakoverstijgend